شما اینجا هستید
دسته‌بندی نشده » شهرستان هرسین نماد تمدن ساسانی

اردشیر بابکان (ارتَخشَثرَه پاپکان ) بعد از غلبه بر اردوان پنجم اشکانی در مهر ماه ۲۲۴ میلادی رسماً سلسله ساسانیان را بنیان گذاشت .  تمدن ساسانی یکی از تمدن های بسیار درخشان و برجسته ایرانی است ،که از هر حیث بسیار پیشرو و تکامل یافته است . آقای کریستین سن می گوید « هنگامی که  اردشیر زمام امور را در دست گرفت ، کشور ایران برای نخستین بار صورت وجدانی ملی یافت و بیش ازپیش آثار مختصه این صورت در اجزای حیات اجتماعی و معنوی ملت ظاهر شد .»وجود آثار فراوان تاریخی از دوران ساسانیان و همچنین تنوع این آثار ثابت می نماید که تمدن ساسانیان  از بسیاری جهات با شکوه و قدرتمند بوده است. مدت حکومت ساسانیان حدود ۴۱۶ سال بوده است که با سلطنت اردشیر بابکان شروع و با شکست یزدگرد ساسانی آخرین شاه این سلسله  در برابر اعراب به پایان می رسد .  چند مشخصه بارز این تمدن از لحاظ معماری می تواند  ساخت شهرهای جدید( بیشاپور ) ، احداث پلهای ساسانی ( پل شوشتر ) و قلعه هایی به سبک ساسانی ( قلعه شاه پور خواست خرم آباد ) باشد  که در نوع خود کم نظیر هستند .

 شهرستان هرسین  واقع در استان کرمانشاه که یکی از شهرهای باستانی ایران زمین است  به نوعی خواستگاه تمدن ساسانی است و و جود آثار زیادی از جمله قلعه های ساسانی در مرکز و اطراف شهرو همچنین طاق سنگی یا دروازه سنگی  ، ساعت آبی و فرهاد تراش یا فرا تاش  هرسین را در ردیف یکی ار بهترین شهرهای قرار می دهد که محل توجه شاهان ساسانی بوده است .

درمنطقه هرسین  آثار سه قلعه ودژ محکم ساسانی وجود داردکه متاسفانه چندان اثری از آنها بر جای نمانده است .قلعه (برج)مرکز شهر هرسین ،قلعه سرماج (شاید سرماژ) و قلعه دُزبر(فلک افلاک به روایتی  ) سه قلعه ایی هستند که در منطقه هرسین قرار دارند . در مرکز شهر هرسین در کنار میدان آزادی شهرستان هرسین آثار  قلعه مستحکمی از دوران ساسانی به جای مانده است که متاسفانه تا حدود زیادی از بین رفته است اما بر اساس داده های باستان شناسی و تاریخی و جود این قلعه که کاملا ساسانی است از اهمیت خاصی برخوردار بوده است . مصالح تشکیل دهنده این برج از قلوه سنگ و ملاط و سنگ های شکیل و تراشیده شده می باشد . ظاهرا قلعه دارای چهار برج در جهت های شمالی ،غربی ،شرقی و جنوبی بوده است که متاسفانه هم اکنون بقایای نیمه جان یکی از برج ها قابل مشاهده است . بر اثر ساخت و سازهایی که در اطراف این قلعه به عمل آمده است  ،آثار انتقال آب از سراب هرسین که در فاصله چند صد متری قلعه قرار دارد  ، به درون قلعه دیده شده است . آقای رحیمی که ایشان از پژوهشگران شایسته منطقه ی هرسین می باشد در کتاب هرسین در گستره تاریخ بیان می دارد«دوخط لوله سفالی نیز آب آن را از سراب تامین می نموده است که آثار آن در خانه های اطراف قلعه در حال حاضر مشهود است. وجود این لوله ها نشان دهنده این است که در مواقع ضروری و جنگ از قلعه خارج نمی شده اند و جالب اینکه لوله ها کاملا مخفی و با فاصله ی زیادی از یکدیگر وارد قلعه شده اند». متاسفانه سرنوشت  قلعه مذبور که می توانست نماد تاریخ تمدن و شکوفایی شهر هرسین باشد تبدیل به یک پارک شده است.مشکل اساسی که در این زمینه موجود است این است که ، در مورد قلاع هرسین ما با فقر منابع روبرو هستیم به نحوی که  تعداد بسیار اندکی از مورخین به  کنکاش در مورد قلعه های هرسین پرداخته اند بنابر این  فقط از طریق تحقیق میدانی می شود به بررسی قلعه های هرسین پرداخت .

قلعه شاه پور خواست یا قلعه دُزبر در فاصله حدود ۱ کیلومتری  جنوب قلعه داخل شهر هرسین واقع شده است . دکتر محمد جواد مشکور در کتاب جغرافیای تاریخی ایران باستان از این قلعه نام برده است . ظاهرا این قلعه در زمان حکومت آل بویه در قرن چهارم هجری تقریبا سالم مانده است .دلیل این ادعا هم این است که به گواه مورخین بدر پسر حسنویه کرد از ترس حکومت مرکزی به قلعه دزبر  در حومه شهر هرسین پناه می برد .    نوع مصالحه بکار رفته در قلعه شاه پور خواست با قلعه داخل شهر و قلعه سرماج یکسان است . سرنوشت این دژ ساسانی نیز متاسفانه همچون قلعه های دیگر روبه وخامت و  ویرانی است .

سومین قلعه ساسانی در هرسین قلعه سرماج است که متاسفانه اثر قابل توجهی از این قلعه بر جای نمانده است . روستای سرماج در چند کیلومتری شهرستان هرسین قرار دارد ، به روایت مورخین قلعه سرماج در قرون چهار و پنج مرکز حکومت آل حسنویه کرد بوده است . ظاهراً این قلعه توسط حسنویه کرد تعمیر گردید و تا مدتها بعد مرکز حکومت فرزندان حسنویه از جمله بدر پسر حسنویه بوده است و زمانی نیز ابراهیم ینال که برادر طغرل بود این قلعه را برای مبارزه با طغرل برادرش انتخاب کرد که بعد از شکست ابراهیم قلعه سرماج به دستور طغرل سلجوقی ویران گردید . در روستای سرماج بقایای  این قلعه عظیم  بر جای مانده است که خانه عده ایی از روستاییان بر روی آن ساخته شده است و امروز فقط حدود ۳۷ متر از دیوار ضلع جنوبی قلعه موجود است که سنگ هایی با ابعاد ۴۴/۷۴سانتی متر و عرض این دیوار را تشکیل داده ودر ۷ ردیف بر روی هم چیده شده اند دیوارهای قسمت شمالی و غربی کاملاً تحت پوشش خانه های روستاییان قرار گرفته است .در مورد حسنویه کرد باید گفت ، که امیر حسنویه رئیس عشیره برزیکانی در شهر زور ، انسانی با حمیت و دست و دلباز بود و مردم زیادی دور او گرد آمده و ریاست اورا پذیرفتند . در سنه ۳۳۰ امیر حسین اساس فرمانروایی خود را در شهر زور استوار کرد و به توسعه قلمرو خود پرداخت . آقای روحانی در کتاب مشاهیر کرد جنین می گوید «امیر حسنویه به سال ۳۴۸ ه ق. به فرمانروایی رسید و بر بالای کوهی در نزدیک بیستون قلعه محکمی بنا نهاد و آنجا را مقر حکومت خود کرد و ارکان دولت خویش را استحکام بخشید ».ظاهراً منظور آقای روحانی از قلعه کوه بیستون همان قلعه سرماج باشد چون در بالای کوه بیستون تا کنون هیچ قلعه تاریخی مشاهده نگردیده است . البته مولف کتاب مشاهیر کرد در ادامه کتاب خود پیرامون موضوع حسنویه کرد به نقل از کتاب تاریخ کامل ابن اثیر چنین آورده است « ابن اثیر از کاردانی و حسن سیاست و اخلاق حمیده و همت بلند حسنویه بسیار سفارش کرده و نوشته است که بر قسمت زیادی از کردستان حکومت داشته و همدان و دینور را نیز تحت تصرف خود درآورده ، اما پایتخت وی همان قلعه و آبادی سرماج بوده و سرانجام به سال ۳۶۸ یا ۳۶۹ ه.ق. درگذشته است . آثار تاریخی قلعه سرماج در تاریخ ۱۰ دی سال ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۹۸۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید .

منابع

رحبی پرویز -هزاره های گم شده – ج پنجم – انتشارات توس -چاپ اول ۱۳۸۲/ص۲۷
کریستن سن  آرتور-ایران در زمان ساسانیان -ترجمه رشید یاسمی – انتشارات نگاه -چاپ سوم ۱۳۸۳ ص ۱۰۹
رحیمی کیومرث -هرسین در گستره تاریخ – انتشارات موسسه فرهنگی هنری کوثر -چام اول -۱۳۷۹ -ص ۷۹
مشکور محمد جواد -جغرافیای تاریخی ایران باستان -انتشارات دنیای کتاب -تهران ۱۳۷۱-ص ۹۸
روحانی بابا مردوخ -تاریخ مشاهیر کرد -بخش دوم ج ۳-انتشارات سروش -۱۳۷۱-ص۴۱

کیومرث میرزابیگی، بلوطستان

  1. دارا

    سلام متاسفانه نظر شما جنبه کار شناسی ندارد .دو دوره یکی زمان مظفرالدین شاه ویکی زمان بهلوی کارشناسان بینالمللی در ایران کاوش کردند .بقیش بیل و کلنگ غیر قانونی بوده به نظر من باید کاوش تاریخی و دقیق باشد تا حدس و گمان

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید

کامل کردن گزینه های ستاره دار (*) الزامی است -
آدرس پست الکترونیکی شما محفوظ بوده و نمایش داده نخواهد شد -

برای ارسال دیدگاه شما باید وارد سایت شوید.

بلوطستان | نشریه خبری _ تحلیلی بلوطستان