— افتاو د کومی لا در اوماده؟!
ترجمه : آفتاب از کدام طرف در آمده ؟!
مفهوم : از سر تعجب برای وقوع امری که تا کنون اتفاق نیافتاده است به کار می برند
— ای شتر در هونه همه کسی هوفته
ترجمه : این شتر در خانه ی همه کس می خوابد
مفهوم : این اتفاق برای همه به طور یکسان رخ می دهد مانند : مرگ که برای همه هست
— مه گاو کلولم همه کس اشناسم
ترجمه : من گاو پیشانی سفیدم و همه کس مرا می شناسد
معهوم : من نشانه هایی دارم که افراد به واسطه ی آنها مرا می شناسند
البته به اشکال دیگری هم بکاد می رود
مثلا : فلانی گاو پیشانی سفیداست و یا تو گاو پیشانی سفیدی و……
—- بیلت بی تا آوت بو ورم
ترجمه :بیلت را بده تا آبت را “آبی که داری با آن آبیاری می کنی ” قطع کنم
مفهوم : خواهش بی جا از کسی داشتن
ونوعی خود ستایی ابلهانه
— د گل وارو درو کنه
توضیح : در گویش لری سنبله ی گندم و جو و برنج و …. را با تلفظی خاص “گل” می نامند که به طورمثال با تلفظ ” گل محمدی ” تفاوت دارد ،البته این تفاوت در تلفظ برای لر زبان ها بسیار آسان است و به راحتی تشخیص داده می شود
ترجمه : از گل به بالا درو می کند؟!
، یا از سنبله به بالا درو می کند”
مفهوم : یعنی هیچ گونه اطلاعی از کاری که انجام می دهد ندارد
، نمی داند چکار می کند
— سی صحاو نشناسه ؟!
ترجمه : سگ صاحبش را نمی شناسد
مفهوم : به کنایه یعنی خیلی شلوغ و به قول معرف “در هم و بر هم است”
— چی “دیزه ” و دل صحاوش نچره
ترجمه : مثل حیوان دیزه ، مطابق میل صاحبش نمی چرد
توضیح : “دیزه ” اسب ،استر.و یا الاغی است که موهای سیاه وکبود وگاهی خاکستری دارد
افسانه ای پیرامون این نوع حیوان وجود دارد ،مبنی بر اینکه این حیوان لجوج و نا کار امد وبسیار تنبل است به طوری که هرگز باب میل صاحبش کاری را به خوبی انجام نمی دهد یا باری را نمی برد
مفهوم : افرادی که همیشه با مالک و بزرگتر و صاحب اختیار خودساز مخالف می زنند و هر چه بزرگترش می گوید ،عمدا عمل نمی کند و به قول معرف به دل صاحب نمی چرند و او را خون به دل می کنند
….در عالم واقع هم چنین افرادی وجود خارجی دارند
— به نقل از بعضی دوستان شنیده ام که حضرت امام “رض” در یکی از سخنان خود ، این عبارت را برای منافقین به کار برده است
با اینکه این ضرب مثل در زبان فاسی کمتر به کار می رود لیکن در گویش لری بالاگریوه بیسار پر کار برد می باشد و نگارنده، به کرات آن را از والدین خود و دیگران شنیده است
این توضیحات بدین سبب داده شد تا به سوالات و ابهاماتی که در این زمینه وجود داشته است ، در حد ممکن پاسخ داده شود
— کیسل وا ها برزیگر آو نوره
ترجمه : لاک پشت پایین تر از برزگر آب نمی خورد
مفهوم : کسی که مقام و منزلت پایین دارد اما به قول معروف “خودش را می گیرد ” و تاقچه بالا می گذارد
— تیشه دسه خوش نتاشه
ترجمه : تیشه دسته خودش را نمی تراشد
مفهوم : کسی که به کار همه کس می آید غیر از خودش
— هر چی د دیگ با ، یایه و کمچه
ترجمه : هر چیزی که در دیگ باشه به کمچه می آید
تقریبا مترادف این مصرع فارسی
“از کوزه همان تراود که در اوست ”
اکه به عنوان ضرب المثل به کار می رود و هزاران از این دست در ادبیات غنی فارسی یافت می شود

گردآورنده: پرویز اکبری‌نژاد، بلوطستان

(شاعر و فرهنگی بازنشسته)