با اینکه پدیدهٔ مطبوعات در ایران سالها پیش از پیروزی مشروطه در ۱۲۵۲ قمری به همت میرزا صالح شیرازی ظهور یافته بود، اما به واقع اوج شکوفایی مطبوعات و تأثیر گذاری آن را باید دورهٔ مبارزات مشروطه و پس از آن دانست. فرمان مشروطه در حالی توسط مظفرالدین شاه امضا شد که مطبوعات به آرامی شیوه های نقد را متأثر از مطبوعات فارسی زبان خارج ایران و نیز مطبوعات قفقاز آموخته و به عرصه نقد اوضاع سیاسی و اجتماعی وارد شده بودند. با پیروزی مشروطه و تشکیل مجلس شورای ملی و روی کار آمدن محمدعلی شاه، نقد اجتماعی کم کم به نقد حاکمیت منجر شد و شجاعت مطبوعات به جسارت و تهور و در نتیجه افراط و تفریط مبدل شد.
بررسی‌ها نشان می دهد که مطبوعات عهد مشروطه همان طور که در پیروزی مشروطه سهیم بودند، در شکست و به توپ بسته شدن مجلس هم بی تأثیر نبودند.از این بررسی تاریخی می توان به این نتیجه رسید که افراط و تفریط عامل بازدارنده در حرکت جامعه است و به همان اندازه که تفریط سکون و ایستایی را موجب می شود ، آفت افراط نیز حرکتهای رو به جلو و خیزشها را با ناکامی مواجه می کند. از این منظر نشریاتی چون صور اسرافیل،حبل المتین،تمدن،قانون و مجلس مورد بررسی آسیب شناسانه قرار گرفته اند و نتایج قابل تأملی بدست آمده است.
________________________________
* افراط و تفریط در مطبوعات دوره مشروطه،مجله رسانه و امت ،شماره ۳، ص ۱۱۲
«دغدغه‌های فرهنگی» کانال تلگرامی دکتر محمدجعفر محمدزاده است؛ علاقه‌مندان می‌توانند در نشانی @mjmohammadzadeh آن را دنبال کنند.
باسلام دکتر محمد زاده افراط و تفریط کنشی مذموم
است،اما ربط دادن شکست مشروطه به افراط و تفریط مطبوعات،آنهم در یکی دو پاراگراف بدون ذکر سند ویا
نمونه کاری علمی نیست،هر زمان که در این مملکت
مطبوعات آزادبوده اند،خیر آن به ملت رسیده است،
که بهترین شاهد آن زمان تبعید رضاشاه به جزیره موریس
است،،که مطبوعات بعنوان قوهٔ چهارم در بار را مجبور کردند
که حتی مخارج در بار هم باید،دارای حساب و کتاب باشد،
تا جائی که رضا شاه در خاطراتش–که بنام اونوشته شده–
از اینکه پل ورسک را خراب نکرده و اینکه مطبوعا ت را
بسته سخت ابراز پشیمانی می نماید،نه دکتر شکست
مشروطه به این خاطر نبود،اولین بار است که این تحلیل
به بهانه موثر بودن افراط و تفریط مطبوعات آنها را در
شکست مشروطه مقصر می داند،بفرض افراط و تفریط
مطبوعات اگر طبق قانون با آنها برخورد می شد،نه با میل
دربار،باز مطبوعات می توانستندد، انحراف از مشروطه را
نشان دهند، موفق و موید باشید