سکانس اول : دو هفته پیش برای خرید گوشت به یکی از میادین تره بار رفتم، به دلیل کیفیت بد راه انداختن مشتریان ، صفی طولانی ایجاد شده بود، متصدی قصاب، اعتراض من را برنتابید و به تندی گفت ، اگر ناراضی هستی برو جای دیگر خرید کن، من هم مدیر میدان را به قصابی آوردم. تمام کسانی که در صف ایستاده بودند یا به دفاع از قصاب برخاستند یا سکوت کردند، در حالیکه من زمانی اعتراض کردم که نوبتم رسیده بود، و بیش از آنکه از حقوق حود دفاع کنم از حقوق آنان دفاع کردم.
سکانس دوم : چند سال قبل با هیئتی ۵ نفره برای مأموریتی به سوئیس رفتیم، اگر عدالت را قرار گرفتن هر چیزی در جای خود تعریف کنیم، عدالت نسبی در آنجا برقرار بود . دقت کردم تمام ما ۵نفر لب به تحسین مردم آنجا و انتقاد از رفتار هم وطنان باز کرده بودیم. با خود گفتم اگر بجای این ۵ نَفَر، همه ایرانیان در اینجا جمع می شدند ، همه رفتاری مشابه داشتند، انتقاد از خود و تحسین مردم سوئیس.
در پاسخ به این سوال که حالا که همه ما رفتار خوب و مدنی آنها را تحسین و رفتار خود را در خور انتقاد میدانیم ، پس چرا تغییر رفتار نمیدهیم ، پاسخی نیافتم . با ذکر این دو خاطره که همه ما روزانه با مشابه آنها مواجه هستیم به اصل مطلب می پردازم ؟
طبق معمول با وقوع فاجعه پلاسکو همه انتقادات متوجه دولت شد . تردیدی نیست که نقش حاکمیت به دلیل ماهیت وظایفش ، بسیار مهم و تعیین کننده است ، اما وظیفه مردم برای فراهم إوردن محیطی مناسب برای زندگی خود چیست ؟ آیا حکومتگران از خارج یا کراتی دیگر آمده اند ؟ آیا حکومت در خلاء شکل میگیرد یا تابعی از مجموعه ، نگرش ، دانش ، رفتار فردی و گروهی هر ملتی است ؟
آیا منطقا ممکن است بین حکومت کنندگان و حکومت شوندگان از لحاظ کیفی فاصله زیادی وجود داشته باشد؟ آیا به این حدیث نبوی ” همانطور که هستید ، همانطور بر شما حکومت میکنند ” باور داریم ؟ خب حاکمیت در بروز بخشی از فاجعه پلاسکو و موارد مشابه مقصر است ، اما چرا تمرکز صد در صدی بر روی قصور دولتی است و بخش ملتی را به تمامه نادیده میگیریم ؟ فکر نمی کنیم یکی از دلایلی که هر روز بر مشکلات ما افزوده می شود همین نگاه است که دولت را همه کاره و خود را هیچ کاره فرض می کنم ؟
اگر مجموع ثروت انباشته شده در پلاسکو را ١,۵٠٠میلیارد تومان فرض کنیم ، آیا نمیشد ساکنان ، حداقل ١ میلیارد تومان ( معادل شش صدم در صد سرمایه موجود در ساختمان) به سیستم إطفاء حریق این ساختمان اختصاص دهند؟
اگر زمان یکسال به عقب برگردد ، صاحبان مغازه های پلاسکو در مقابل چنین پیشنهادی ( ایجاد سیستم إطفاء حریق ١/۵ میلیون به ازاء هر واحد) چه عکس العملی نشان میدهند ؟ می پذیرند، یا نه تنها نمی پذیرند بلکه مسخره هم میکنند؟ میپذیریم متاسفانه سیستم اداری ما فاسد است ، و در موارد زیادی میتوان با پرداخت رشوه از الزامات قوانین ایمنی در رفت ، خب با چه منطقی رشوه میدهیم تا مرگ و نابودی را برای خود و دیگران بخریم؟!؟!؟
بعید است امروزه کسی باشد و براهمیت بیمه وقوف نداشته باشد ، چرا ٨٠٪ واحدهای پلاسکو بیمه نیستند؟ممکن است به روال معمول بگوییم ، مردم اینقدر بدبختی دارند ، که مجالی برای فکرکردن به بیمه ندارند ، این عذر بدتر از گناه است ، بدبختی آنجاست که با عدم پرداخت مبلغ ناچیز بیمه (در قیاس با سرمایه بیمه شده ) مصیبت عظمای از هستی ساقط شدن را به جان بخری .
آیا مردم تهران به شیوه انتخات خود در شورای شهر انتقادی ندارند ؟ انتخاب افرادی که تنها داشته شان برای مدیریت شهری معروفیت ورزشی آنان است ، چه معنا میدهد ؟ آیا مردم چندماه دیگر یک ساعت وقت میگذارند در انتخابات شورای شهر ، به تمامه و به دور از احساسات و با تامل شرکت کنند؟ آیا شده ١٠ شهروند تهرانی به شورای شهر تهران مراجعه کنند و به اختصاص سالانه ده ها و شاید صدها میلیارد تومان توسط شهرداری به نصب پلاکاردهای سیاسی در معابر تهران که معلوم نیست آیا از وظائف شهرداری باشد و یا اگر هست آیا أولویتی نسبت به تجهیز سیستم آتش نشانی دارد اعتراض کند؟ چه این اعتراض موثر باشد یا نباشد. آیا مردم حاضر هستند به اندازه ای که برای نمای ساختمانشان هزینه میدهند، برای ایمنی هم بدهند ؟ آیا …….؟
از این سنخ سوالات هزاران هزار سوال وجود دارد که ما شهروندان باید اخلاقاً به آنها پاسخی در خور دهیم ، حاکمیت هم پاسخ سوالات مربوط به خود را بدهد ، عدم پاسخ گویی حاکمیت رافع مسئولیت ما شهروندان نیست . تجربه تاریخی بشر نشان میدهد حکومت ها سطح و کیفیت خود را با سطح ، کیفیت و انتظارات مردم تعیین میکنند . همانطور که رئیس جمهور سوئیس نمی تواند در عراق رئیس جمهور شود ، صدام هم نمیتواند در سوئیس رئیس جمهور شود.
غلامرضا مصدق/ بلوطستان
