خبرها حاکی از کاهش جمعیت لرستان بر اساس سرشماری سال ۹۵است. این خبر چندی پیش به نقل از نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس شورای اسلامی در رسانه های استان لرستان بازتاب وسیعی یافته بود. در اولین نگاه برای ارزیابی این امر می توان گفت استان لرستان به سبب تشدید بیکاری و مهاجرت روستائیان به شهر و مهم تر از همه نبود فرصت های اشتغالزا جمعیتش کاهش پیدا کرده و این کاهش جمعیت پیامدهای بسیار منفی می توان از خود برجای گذارد.
استان لرستان بواسطه یک عقب ماندگی یا به عبارتی بهتر عقب نگه داشتگی تاریخی ،فاصله اش با استان های دیگر بیشتر شده و به سبب سه رویداد یعنی جنگ تحمیلی و خسارات ناشی از آن ، عدم بهره گیری مطلوب از اعتبارات بازسازی و همچنین نبود زیرساخت برای سرمایه گذاری بخش خصوصی پس از پررنگ شدن نقش بخش خصوصی در سرمایه گذاریها و توسعه شکافش با استان های بهره مند عمیق شده و ماحصل تلاش های دولتمردانش در همه دولت ها نتوانسته و نخواهد توانست این استان را به سطح اول استان های ایران از حیث توسعه و امکانات برگرداند .
استان لرستان در حالی در اواخر دهه سوم انقلاب اسلامی دارد در راستای توسعه زیرساخت ها به منظور نیل به توسعه یافتگی گام برمی دارد که برخی استان های کشور این رویه را در دهه اول انقلاب طی کرده و برخی از آنها نیز قبل از انقلاب از بسیاری از این زیرساخت ها بهره مند بوده و این راه را چهل سال پیش طی کرده و دیگر نمی توان با انها در قافله توسعه رقابت کرد .
بهره مندی این استان ها از اعتبارات و امکانات دولتی نظیر صنعت ،کشاورزی مدرن و مکانیزاسیون ،چرخه تولید ،راه و حمل و نقل ریلی و هوایی و آموزش عالی و بهداشت و درمان و..باعث شده تا دست کم هشت استان کشور امروز به کانون این ابزار توسعه آفرین مبدل شده و سالانه بخشی از جمعیت لرستان ودیگر استان های محروم روانه این استان ها به ویژه مرکز کشور شود.
برخی از شهرهای کارگری حاشیه تهران امروز در حالی مبدل به کانون سکونت نیروهای کار لرستانی شده است که استان ما با وجود پتانسیل های مختلف در بخش های آب و کشاورزی ،صنایع دستی و گردشگری ،دامداری و..می توانست ضمن اینکه از مهاجرت شهروندانش به استان های دیگر جلوگیری کند خود به کانون کار و اشتغال در ایران مبدل شود اما متاسفانه به دلیل سه آیتمی که ذکر شد از این توفیق بازماند و هم اینک لرستان یکی از مهاجر فرست ترین استان های کشور به شمار رفته و این استان در آستانه دهه چهارم انقلاب باید شاهد کاهش جمعیت خود باشد.
امروز حاصل بیکاری و نبود فرصت های شغلی به مهاجرت شهروندان لرستانی به خارج از استان لرستان مبدل و این امر نیز به پدیده ایی چالشی و نگران کننده در این استان تبدیل شده که در بلند مدت پیامدهای نامطلوبی را برای استان لرستان بر جای خواهد گذاشت.
این در حالیست که موضوع مهاجرت پیش از اینکه به عنوان پدیده ایی طبیعی در سطح جامعه لرستان توسط مسئولین و تصمیم گیران این استان تلقی شود باید در زاویه ایی دیگر یعنی مهاجرت بخش اعظمی از نخبگان از دیار لرستان به مناطقی دیگر خارج از استان به عنوان پدیده ایی نگران کننده و چالشی عمیق پیش روی جامعه پر چالش لرستان محسوب و مدنظر برنامه ریزان و مسئولین ارشد استان قرار گیرد.
فقر امکانات،فراهم نبودن زیرساخت ها در راستای تحرک اجتماعی،میل به پیشرفت و تحرک اجتماعی و اقتصادی در بین مهاجرین،رکود برخی صنایع و ضعف اقتصادی و در نهایت بیکاری پنهان و آشکار از جمله عواملی است که باعث مهاجرت برخی از شهروندان لرستانی به استان های دیگر از جمله مرکز کشور شده و این روند در طی سال های گذشته سیر افزایشی به خود گرفته و بسیار نگران کننده است.
در حالی وضعیت خروج نخبگان در سالیان اخیر موجی از نگرانی را در سطح مختلف از جمله کارشناسان و مدیریت ارشد را پدید آورده که برنامه ریزی در جهت شناسایی عوامل مهاجرت ها و فراهم کردن زمینه و بستر در جهت میل به ماندن در استان و به چرخه در آوردن فعالیت های اجتماعی و اقتصادی شهروندان ضروری به نظر می رسد.
بایددر نظر گرفت که اگر بخشی از این مهاجرت ها ،مهاجرت نخبگان و تحصیل کردگان لرستانی باشد، سالیانه میلیاردها تومان سرمایه از لرستان خارج می شود و در بلندمدت پیامدهای نامطلوبی را برای استان بر جای خواهد گذاشت.
در لرستان موارد چالشی متعددی به چشم می خورد که برنامه ریزان و مسئولین ارشد استان به راحتی از کنار آن گذشته و فکری به حال شناسایی و رفع موانع و مشکلات ناشی از این پدیده های ناهنجار و یا به عبارتی دیگر نگران کننده نمی کنند و آنها را پدیده های عادی تلقی می کنند .یکی از این موارد چالشی و نگران کننده همین مهاجرت های بی رویه شهروندان لرستانی به سایر استان ها ست که در سالهای اخیر افزایش چشمگیر یافته و نگران کننده به نظر می رسد و دلیل اصلی کاهش جمعیت لرستان بوده است.
در نظر بگیرید که وقتی کارخانجات ما راکد هستند،تحرک اجتماعی بسیار پایین است و ما در رقابت با سایر استان ها از جمله همین استان های همجوار از ابعاد مختلف همچون اقتصاد،ورزش،آموزش و امکانات و اشتغالزایی عقب هستیم طبیعی است که یک جوان تحصیل کرده ترجیح می دهد برای ادامه تحصیل و یا اشتغال راهی استانی دیگر شود چون احساس می کند در لرستان با موانع متعددی روبرو خواهد شد و ماندنش در استان منجر به تحرک اجتماعی و دستیابی به ایده آل هایش نمی شود یا وقتی یک خانواده برای امرار معاش خود زمینه اشتغال و درآمد ندارد ترجیح می دهد به شهری کارگری در حاشیه تهران مهاجرت کرده و به دنبال لقمه نانی برای معاش خود باشد .
بیاییم بررسی کنیم که وضعیت توسعه سرانه ورزش لرستان در سالیان گذشته به چه میزان بوده،فضاهای سبز ،عمران شهری،ارتقای کیفیت آموزشی،ایجاد کارخانجات،رفع موانع تولید و اشتغالزایی و حتی تسهیلات بانکی و..همه اینها از جمله عواملی است که روی مهاجرت ها تاثیر گذار است. بسیاری از جوانان ما بیکار هستندو برای یک شغل کارگری راهی کرج و تهران می شوند و حتی مسکن و سرپناهی هم ندارند که ازدواج کنند طبیعتا این موارد باعث می شوند تا مهاجرت و رفتن به شهرهای بزرگ را برای یک اشتغال هر چند کاذب و کارگری به ماندن در لرستان ترجیح دهد.
برخی علت های دیگر از جمله نارسایی های اداری،ضعف کارکرد مدیریت ها، بی ثباتی اقتصادی و برخوردهای تبعیضی و سلیقه ایی برای مهاجرت های شهروندان لرستانی خصوصا نخبگان در حکم محرک هستند و این در حالیست که ارتقای زیر ساخت های آموزشی،معرفی مناطق محروم لرستان و بهره مندی از حقوق و مزایای محرومیت برای کارکنان دولت،ارتقای سرانه بهداشت و درمان،رفع موانع تولید و اشتغالزایی،ایجاد کارخانجات و حمایت از سرمایه گذاری بخش خصوصی از جمله مسائلی است که در بلند مدت می تواند ازوسیع تر شدن بحران مهاجرت خصوصا مهاجرت نخبگان جلوگیری کند.
وقتی سرانه درآمدی و اقتصادی استان لرستان در مسیر نزول قرار بگیرد به طور خودکار مهاجرت‎ها شهروندان لرستانی به استان های دیگرو کلانشهرها بویژه تهران و کرج و شهرهای حومه استان البرز افزایش خواهد یافت و این در حالیست که ما همچنان چشم به راه اقتصاد مقاومتی و فرجی هستیم که انتظار داریم حاصل قرار گرفتن استان در بین استان های پایلوت اقتصاد مقاومتی باشد .
وزرای متعددی هفته ای یکبار به استان می آیند ،معاونین رئیس جمهور و وزرا و مسئولین ارشد دولت به طور منظم لرستان را به عنوان کانون سفرهای خود در قالب اقتصاد مقاومتی تعریف کرده و دیگر سفر مسئولین بلند پایه دولتی به این استان به امری طبیعی برای مردم مبدل شده اما این سفرها با توجه به حجم عقب ماندگی ها و موانع اجتماعی حاصل از این غقب ماندگی ها نمی تواند به برون رفت از وضع موجود منجر شود تا جایی که استاندار لرستان در یکی از جلسات اخیر خود رد استانداری به صراحت می گوید :” اکنون فهمیده‌ام مشکل لرستان جای دیگری است”!
گفته استاندار لرستان در واقع تلنگری به واقعیت های جامعه ایی است که نه از فعل خواستن و توانستن بهره ای دارد و نه سازوکار برای توسعه آن فراهم است . این استان دارای مشکلات عدیده ایی است که چون از ابتدا کج بناشده تا انتها در برگیرنده دیوار کجی است که تلنبار شده و امروز معماری چون “هوشنگ بازوند ” نیز از برون رفت از این وضع ناامید به نظر می رسد زیرا او دریافته است که نه از داشتن مدیر خوب و کارا به اندازه کافی بهره دارد ،نه زمینه برای ارتقای اقتصادی فراهم است و مهم تر از همه امروز موانع توسعه در درون خود استان هستند و دیگر نمی توان توسعه نیافتگی استان را به نبود اعتبار و بی توجهی دولت ها به لرستان محدود و خلاصه کرد و به بیان مختصر امروز لرستان چوب نداشته هایی را می خورد که درون زاست .
مطبوعات که باید یکی از ابزار توسعه استان و محرک مردم برای مطالبه گری باشند خود به دردی مبتلاست که “حسادت ” در حکم سرطانی بدخیم دامن آنرا فرا گرفته و این مجموعه نیز با ابتلا به دردی مزمن توانایی هدایت جامعه را نداشته و رسالت خود را در انتشار رپرتاژ و آگهی و سودهای سرشار و کلان خلاصه کرده اند و بعضآ مشاهده می شود که بواسطه عدم واگذاری یک آگهی رپرتاژ از سوی یک اداره کل به آنها ،فلان مدیر را تخریب کرده و فلان مدیر را بواسطه الطاف خفیه به برخی اصحاب ،ناجی لرستان توصیف می کنند و اگر احساس کنند کسی از اندک سررشته ای در زمینه هدایت گری و بیان مطالبات مردمی بهره ای دارد سعی و تلاش شان این است که او را تا سرحد تکفیر از سد راه خود بردارند.
مطبوعات بریده از رسالت ذاتی ، مدیران ضعیف و مردم بی توجه به مطالبه و در نهایت انباشت مشکلات عدیده باعث شده تا کمتر کسی به توسعه استان امیدوار باشد و ماحصل این ها به ضعیف تر شدن ساختارهای اجتماعی و ایجاد شکاف های متعدد در بخش های مختلف اعم از ساختاری و زیر بنایی و رو بنایی و انسانی و..منجر شده و همین ها نهایتآ به ناهنجاریهایی مبدل شده اند که نمی توان بیکاری لرستان و کاهش جمعیت استان و مهاجرت ها را بدون در نظر گرفتن آنها ارزیابی کرد.
طبق آمارهای ارائه شده مسئولین استان، سالانه بین ۷ تا ۱۰ هزار نفر از مردم لرستان به کلانشهر‌ها مهاجرت می‎کنندکه اگر در این بین در خوش بینانه ترین حالت سالانه ۱۰۰نخبه وجود داشته باشد در سالیان آینده برای استان لرستان باید بحران مهاجرت نخبگان را متصور شد که بسیار چالشی و غیر قابل جبران خواهد بود.
بیکاری در همه خانواده ها وجود دارد و خانواده ایی نیست که با این بحران مواجه نباشد و لذا باید بیکاری را شاه بیت اصلی مهاجرت های لرستانی ها به خارج از استان محاسبه کرد و برای آن فکری اساسی نیاز است که تنها از عهده نمایندگان بر نمی آید و باید با مشارکت و تعامل دولت،نمایندگان،مسئولین استان،نخبگان وسرمایه گذاران بخش خصوصی تحولی را به ویژه در حوزه اقتصادی لرستان به وجود آورد تا از موج فراگیر مهاجرت ها و بیکاری جلوگیری کنیم.
طبیعی است وقتی در روستاهای ما نتوانیم سازوکار توسعه را ایجاد کنیم و برای ماندگاری روستائیان فکری اساسی کنیم شاهد مهاجرت های فزآینده آنها بهش هر و محدود تر شدن فرصت های شغلی در شهرها و نهایتآ فقر و مهاجرت به استان های دیگر می شویم و طبیعی است که از استانی مولد در حوزه کشاورزی و دامداری به استانی ضعیف با روستاهای خالی از سکنه و تبدیل شده اراضی کشاورزی به مناطق حاشیه شهرها و برچیده شده سفره های مردمی هستیم که در پی لقمه نانی چاره کار را در مهاجرت برای کارگری می بینند.
به طور قطع تعین تکلیف پروژه های عمرانی و توجه به زیر ساخت ها در بخش های صنعت،حمل و نقل، آموزش،بهداشت و درمان را در فروکش کردن موج مهاجرت ها موثر ارزیابی کرد والبته برای رفع این مشکلات نیازمند سرمایه گذاری بخش خصوصی در استان هستیم.تا زمانی که نتوانیم مشکل زیرساخت هایی چون راه و آب و گاز و تعاونی های روستایی و موانع اعطای تسهیلات بانکی به سرمایه گذاری در روستاها و توسعه محیط زیست و جلوگیری از تخریب جنگل ها و توسعه ورزش روستایی و.. را حل کنیم نمی توانیم مشکل تولید در مناطق مولد را رفع کرده و چشم انتظار توسعه شهری و ماندگاری مردم در استان باشیم.
مشکلات لرستان چون کلافی سردرگم به هم پیچیده است ،وزیری صبح پنجشنبه ۲۸بهمن به استان سفر می کند و ماحصل سفرش فقط یک افتتاح در جنوب لرستان و یک بازدید خشک و خالی در مرکز استان است و نهایتا با بالگردی برای حضور در افتتاحیه مسابقات کشتی جهانی به کرمانشاه پرواز می کند اما به دهها پروژه ورزشی نیمه تمام در استان و رفع مشکلات زیرساختی در حوزه ورزش لرستان بی اعتناست، سدهایی در استان ساخته ایم که تخصیص آب ندارد و شبکه پایین دست آنها ایجاد نشده و شهرهایی داریم که در گرمای طاقت فرساو ۵۰درجه تابستان از تعرفه گرمسیری بی بهره اند و پمپاژهایی داریم که رها شده اند اما کسی نمی پرسد راستی ماحصل سفر پرزرق و برق وزیر نیرو به استان چه بود ؟
امروز نمی توان به راحتی از نقش انتخاب های غلط در شورای شهر و مجلس بر سرنوشت این استان گذشت و این امر نمی تواند بی ارتباط با کلاف سردرگم امروز جامعه لرستان باشد ، سلسله چالش های امروز لرستان را ضعیف کرده و اگر در راستای اشتغالزایی در استان حرکت نکنیم شاهد از بین رفتن سرمایه های انسانی استان می شویم و سرمایه های انسانی لرستان به سایر استان ها مهاجرت خواهند کرد که نگران کننده است.
امروز مهاجرت نخبگان از تبعات مشکلات اقتصادی استان است و مهاجرت سالانه هفت هزار نفر از لرستان درد سختی برای استان لرستان به شمار می رود که به راحتی قابل جبران نخواهد بود.

 کلید توسعه‌ی اقتصادی استان در دستان بخش خصوصی است و دولت باید از بخش خصوصی حمایت کند تا سرمایه‌گذاری در لرستان افزایش یافته و مهاجرت ها به دلیل رشد اقتصادی و ارتقای زیر ساخت ها کم شود.لرستان در دوزمینه شاخص درآمد سرانه و سپرده‌گذاری در بانک‌ها در سطح کشور در بین استان های آخر قرار دارد که عمده دلیل مهاجرت ها را باید از همین زاویه یعنی سطح پایین در آمدی و معیشت مردم جستجو کرد که میل به مهاجرت را در بین شهروندان لرستانی در سالیان اخیر افزایش داده است.باید چاره ایی اندیشید و همه مردم در این چاره اندیشی هم باید تامل کنند و هم مشارکتی فراگیر داشته باشند. این مطلب در شماره اخیر شهاب آسمانی منتشر شده است.

*عباس دارایی سردبیر پایگاه بلوطستان

این مطلب در شماره قبلی شهاب آسمانی منتشر شده است