هنوز ماتم زن های خون جگر شده را
هنوز داغ پدرهای بی پسر شده را
کسی نبرده ز خاطر کسی نخواهد برد
ز یاد، خاطره ی باغ شعله ور شده را

حاتمی‌کیا در مورد حال و احوال سینما گفته بود:
«بین آنچه که مردم می‌خواهند و آنچه بچه‌های سینما می‌گویند فاصله است. سینما برای من بت نیست. فرش قرمز برای ما مسیر خون است. ما با چیزهای عجین بودیم که نمی‌توانیم از آن دست بکشیم.
کجاست قلم‌هایی که با قدرت پای این بحث‌ها بایستد. زمانی زیادی است که مجله و روزنامه نمی‌خوانم چون احوالشان با من یکی نیست. اگر دیر اقدام کنیم و توجه‌ای نداشته باشیم اوضاع بدتر می‌شود. اوایل انقلاب فیلم‌های خانواده‌ای داشتیم و مسئله جامعه در آن بود اما الان کاملا پاکسازی شده است. استاد اعظم این جنس نگاه آقای کیارستمی است و تأسی از این نوع نگاه تا دلتان بخواهد وجود دارد و عده‌ای می‌توانند در کشوری که ۱۲۰۰ کیلومتر در آن جنگ می‌شود را نبینند و دنبال دفترچه‌ مشقشان بروند.»
سخنان عباس کیارستمی
پس از پخش صحبت های حاتمی کیا در تلویزیون ویدئویی از حاشیه جلسه پرسش و پاسخ کیارستمی با دانشجویان دانشگاه سیراکیوز آمریکا در شبکه های مجازی منتشر شد.
کیارستمی گفته است :
«یک هفته قبل از اینکه اینجا بیایم یکی از فیلمسازانی که سال ها فیلم جنگی ساخته (اشاره به ابراهیم حاتمی کیا) فیلم های پرهزینه جنگی و البته با مخاطب کمتر برای اینکه مخاطب ایرانی دیگر حوصله جنگ نداشت، بنابراین بودجه های خیلی سنگین می گیرد و فیلم های جنگی می سازد، گوش من را پیچانده بود که زمانی ما داشتیم می جنگیدیم کیارستمی داشت دنبال دفترچه دوستش می گشت.»
«کیارستمی گفته بود: ‘فیلم خانه دوست کجاست یکی از پربیننده ترین فیلم هایی بود که من ساختم، درواقع همه جای دنیا آن را می شناسند و ماندگار شد چون راجع به یک ارزش انسانی صحبت می کرد. اما فیلم های تو(حاتمی کیا) نماند چون تو راجع به دوره ای از تاریخ ایران حرف زدی که تازه آن دوره هم بچه ها را به هیجان آوردی و احمدپورهای دیگر رفتند در جنگ و کشته شدند و حالا پس از سال ها می شود راجع به آنها فکر کرد که آنها چطوری از بین رفتند. در یک جنگی که هیچ مفهومی نداشت.’
ایران آغازگر جنگ نبود
صدام با درکى که از سیاست آمریکا داشت، یک روز پس از اعلام قطع رابطه آمریکا با ایران در تاریخ
۱۳۵۹/ ۱/ ۲۰ هجرى شمسى، اعلام کرد: «عراق آماده و مجهز است تا براى دفاع از حاکمیت و افتخار خود به جنگ دست‏بزند».
او در مصاحبه ۲۱ آبان ۱۳۵۹/ ۱۲ نوامبر ۱۹۸۰ مندرج در مطبوعات عراق، در مورد اهداف کلى عراق اظهار داشت: «ما از تجزیه و انهدام ایران ناراحت نمى‏شویم و با صراحت اعلام مى‏داریم در شرایطى که این کشور دشمن ماست، هر فرد عراقى و یا شاید هر فرد عرب مایل به تقسیم ایران و خرابى آن خواهد بود.» هدف براندازى نظامى نیز از جانب مقامات عراقى مورد تاکید قرار گرفت. حدود یک سال پس از جنگ، طاها یاسین رمضان، معاون نخست وزیر عراق، در این باره گفت: «این جنگ به خاطر عهدنامه ۱۹۷۵ م و یا چند صد کیلومتر خاک و نصف اروند رود نیست، این جنگ به خاطر سرنگونى رژیم جمهورى اسلامى ایران است».
این هدف عراق در رسانه‏هاى غربى نیز درج شد. روزنامه «کریستین ساینس مانیتور» از قول «ادوارد وودلاک»، استاد دانشگاه جرج تاون نوشت: «احتمالا یکى از هدفهاى عراقیها سرنگونى رژیم [امام‏] خمینى است».
طارق عزیز، وزیر خارجه عراق نیز ، نیز هشت ماه پس از جنگ گفت: «وجود پنج ایران کوچک بهتر از وجود یک ایران واحد خواهد بود.» وى اضافه کرد: «ما از شورش ملتهاى ایرانى پشتیبانى خواهیم کرد و همه سعى خود را متوجه ایران خواهیم کرد.»
صدام نیز در فروردین ماه ۱۳۶۰ در مقابل جمعى از نفرات ارتش ملى (جیش الشعبى) که عازم جبهه‏هاى جنگ بودند همین هدف را چنین توضیح داد:
«ما آماده‏ایم هر گونه کمک از جمله سلاحى که مورد نیاز مردم عرب خوزستان و سایر ملتهاى ایران به ویژه کردها، بلوچها و همه وطن‏پرستان واقعى و شریف مى‏باشد، به آنها بدهیم. ما به تمامیت ارضى ایران علاقه‏اى نداریم و این استراتژى ماست که از مدتها پیش اعلام کرده‏ایم».
نظر اسلام در مورد جهاد و دفاع
از منظر اسلام، جهاد و دفاع از جایگاه ارزشى بسیار بالایى برخوردار است و در زمره مهم‏ترین امور مقدس دینى به شمار مى‏آید.
شهید مطهرى (ره) مى‏نویسد:
«اسلام دینى نیست که بگوید اگر کسى به طرف راست چهره ات سیلى زد، طرف چپ را جلو ببر و دینى نیست که بگوید کار خدا را به خدا و کار قیصر را به قیصر وابگذار، و همچنین دینى نیست که ایده مقدس اجتماعى نداشته باشد و یا کوشش در راه دفاع یا بسط آن ایده را لازم نشمارد. قرآن کریم سه مفهوم مقدس را در بسیارى از آیات خود توأم آورده است: «ایمان»، «هجرت» و «جهاد». انسان قرآن، موجودى است وابسته به ایمان و وارسته از هر چیز دیگر، این موجود وابسته به ایمان براى نجات ایمان خود، هجرت مى‏کند و براى نجات ایمان جامعه و در حقیقت براى نجات جامعه از چنگال اهریمن بى ایمانى جهاد مى‏نماید».( مرتضى مطهرى، قیام و انقلاب مهدى (عج)، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۷۴، ص ۷۳
امام على (ع) در نهج البلاغه در اهمیت جهاد مى‏فرماید:
«ان الجهاد باب من ابواب الجنه فتحه الله لخاصه اولیائه» «همانا جهاد درى از درهاى بهشت است که فقط به روى دوستان خاص خویش گشوده است» و در ادامه مى‏فرماید: «و هو لباس التقوى» «جهاد جامه تقوا است». تقوا یعنى، پاکى راستین و پاکى از آلودگى‏هاى روحى و اخلاقى که در خودخواهى‏ها و خودپسندى‏ها و خودگرایى‏ها ریشه دارد.
خوشا آنان که با عزت ز گیتی / بساط خویش برچیدند و رفتند
ز کالاهای این آشفته بازار / شهادت را پسندیدند و رفتند . . .
برخی از دستاوردهاى دفاع مقدس:
۱) تثبیت انقلاب:
یکى از ثمرات بزرگ دفاع مقدس، تثبیت انقلاب بود، یعنى در سایه جنگ بود که انقلاب تثبیت شد و ضد انقلاب ها رانده شدند و نیروهاى وابسته به شرق و غرب کم کم شناخته شده به دست نیروهاى انقلاب از نظام کنار گذاشته شدند.
امام خمینى (ره) مى فرمایند: «این اشخاص که ادعا مى کنند وادعا مى کردند که ما طرفدار مظلومین هستیم، طرفدار خلق هستیم، فدایى خلق هستیم، مجاهده براى مردم مى کنیم، ثابت شد به اینکه همه این حرفها، صحبتهاى خلاف واقع بوده است.
۲) تثبیت تمامیت ارضى:
استمرار جنگ پس از فتح خرمشهر منجر به تثبیت تمامیت ارضى و امنیت مرزى جمهورى اسلامى در منطقه شد نگاهى به تاریخ گذشته ایران نشان مى دهد که در طول دو قرن گذشته، این تنها جنگى بوده، است که ایرانیان حتى یک وجب از خاک میهن اسلامى خود را به بیگانگان نداده اند. یک کشور با غیرت ممکن است خسارات زیادى را بپذیرد، اما حاضر نیست ناموس ملى خودش را بدست بیگانگان بدهد.
۳) افزایش توان نظامى:
یک ارتش منظم و کلاسیک، دست کم یک دهه زمان نیاز دارد تا بتواند خودش را سازماندهى و تقویت نماید در صورتى که سپاه پاسداران انقلاب اسلامى توانست در کوتاه ترین مدت ممکن سه نیروى مقتدر زمینى، دریایى و هوایى را سازماندهى کرده و با جدیدترین روش هاى نظامى به کارگیرى نماید. همچنین انبوهى از تجربیات را طى این هشت سال، توشه خود سازد. علاوه بر این صنایع نظامى به حد مطلوبى توسعه داده شد و در برخى موارد به حد خودکفایى رسید.
پس از اتمام جنگ نیز تجربیات هشت سال دفاع مقدس، قدرت نظامى ایران را تا حد کشورهاى پیشرفته منطقه افزایش داده و یک حالت بازدارندگى بسیار قوى در مقابل قدرت هاى نظامى منطقه به جود آورد. ساخت موشک و تانک ، بازسازى هواپیماهاى جنگى، تولید قطعات هواپیما و سلاح هاى سنگین و خودکفایى در ساخت سلاح هاى سبک و نیمه سنگین، ساخت هواپیماى بدون سرنشین و… بسیارى موارد دیگر از جمله ثمراتى است که در سایه دفاع مقدس نصیب کشور شد. تجربه در امر مهندسى جنگ، راه سازى، سد سازى، کشتى سازى، صنایع الکترونیک، پزشکى، داروسازى و مانند آن، از دیگر ثمرات دفاع مقدس است که از آن ها در امر بازسازى کشور به نحو مطلوب استفاده شده و مى شود.
۴) شناساندن بعد فرهنگى و مکتبى انقلاب در صحنه بین الملل
در سایه دفاع مکتبى، بعد دینى انقلاب به مردم جهان شناسانده شد. و این امر موجب شکل گیرى حرکت هاى آزادى بخش در جهان گردید و مسلمانان را به بازگشت به خویشتن فراخواند. مرحوم حاج سید احمد خمینى (ره) در مصاحبه خود مى گوید:
من نمى گویم که اگر جنگ نبود انقلاب شکست مى خورد، اما اگر جنگ نبود بعد فرهنگى و مکتبى بودن انقلاب ما در دنیا شناخته نمى شد.
۵) افزایش انسجام اجتماعى وتحکیم وحدت ملى:
دفاع مقدس سبب افزایش اتحاد هرچه بیشتر بین احزاب واقوام مختلف کشور ونیز بین دولت وملت گردید. «از برکات مهم دفاع مقدس، تحکیم وحدت ملى بین آحاد ملت به ویژه گروه ها واحزاب سیاسى کشور بودبه طورى که همگان منافع حزبى وصنفى خود را در خدمت مصالح نظام وامنیت کشور قرار داده بودند».
۶- دستاوردهاى بین المللى دفاع مقدس از دیدگاه امام
حضرت امام همواره ۸ سال دفاع مقدس را موهبتى الهى مى دانستند و معتقد بودند در سایه آن، ثمرات عظیمى نصیب این کشور شد از جمله:
ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نموده ایم، ما مظلومیت خویش و ستم متجاوزان را در جنگ ثابت نمودیم، ما در جنگ پرده از چهره تزویر جهانخواران کنار زدیم، ما در جنگ دوستان و دشمنان مان را شناخته ایم… ما در جنگ ابهت دو ابر قدرت شرق و غرب را شکستیم… ما در جنگ به مردم جهان و خصوصا مردم منطقه نشان دادیم که علیه تمامى قدرت ها و ابرقدرت ها سالیان سال مى توان مبارزه کرد. جنگ ما کمک به فتح افغانستان را به دنبال داشت، جنگ ما فتح فلسطین را به دنبال خواهد داشت، جنگ ما موجب شد که تمامى سردمداران نظام هاى فاسد در مقابل اسلام احساس ذلت کنند جنگ ما بیدارى پاکستان و هندوستان را به دنبال داشت و…
گفتنی است انتشار سخنان کیارستمی، واکنش های بسیاری را در میان سینماگران به دنبال داشت تا آنجا که بار دیگر حاتمی کیا را به واکنش وا داشت. او روز سوم مهر ماه و در آیین اختتامیه جشنواره فیلم مقاومت کیارستمی را کارگردانی عنوان کرد که همواره مورد حمایت وزارت خارجه بوده است.
حاتمی کیا در این مراسم گفته: «عزیزکرده ای از سینمای ایران، اخیرا حرف هایی زده و شهدا را قربانی جنگ دانسته است. من مصاحبه این کارگردان را چندین بار دیدم. البته همیشه می دانستم که جریانی وجود دارد که نسبت به جنگ و دفاع مقدس بی تفاوت است. از همین رو از مسئولان می خواهم که نگاه خود را صراحتاً نسبت به این اظهارنظر بیان کنند.»
پى‏نوشت‏ها:
محسن رضاى، درس «تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق» دوره دکترى علوم نظامى، دانشکده فرماندهى و ستاد سپاه پاسداران، ۳۱ فروردین ۱۳۷۴ ه. ش. صص ۲- ۹
مصاحبه طاها یاسین رمضان با روزنامه الثوره مورخ دى ماه ۱۳۶۰ (ژانویه ۱۹۸۲)
منوچهر محمدى و دیگران، جنگ تحمیلى (مجموعه مقالات)، [دکتر منوچهر محمدى، جنگ ایران و عراق: یک بررسى همه جانبه‏]، دانشکده فرماندهى و ستاد سپاه پاسداران، تهران ۱۳۷۳، صص ۹- ۱۳
على اصغر کاظمى، مدیریت‏بحرانهاى بین‏المللى، دفتر مطالعات سیاسى و بین‏اللملى، تهران ۱۳۶۷، ص ۱۴
جنگ عراق و ایران، رویارویى استراتژى‏ها، نویسنده: حسین اردستانى)
مرنى، مهدى وسلیمانى، داود، دفاع مقدس در اندیشه امام خمینى، موسسه تنظیم ونشر آثار امام، چاپ اول، ۸۳ ۲- منصورى، اسماعیل، دستاوردهاى دفاع مقدس وراههاى حفظ ونشر آن‏نشر خادم الرضا (ع) چاپ اول، ۸۴٫ ۳
پاسخ به دو پرسش درباره دفاع مقدس، حسین ترابی مجله حصون، شماره ۸، تابستان ۱۳۸۵)