رودخانه سیمره در شمال و کوه سخت گذر کبیر کوه در جنوب این دشت قرار دارد این دشت بسیار غنی با ارتفاع لایه های رسوبات آبرفتی و حاصلخیز آن به ۴۰ متر میرسد، با توجه به ابعاد و اندازه کوچک خود در واقع بخشی از حوزه زیست محیطی غرب ایران محسوب میشود که به اصطلاح به پیشکوه غربی معروف است این دره نقش ارتباط دهنده حوزه غرب و جنوب غربی ایران را در دوران پیش از تاریخ ایفا میکند و منطقه جغرافیای لرستان قدیم را به دو قسمت پشتکوه ابلام.دره شهر .دهلران.هلیلان…..و پیشکوه لرستان به مناطق.الشتر .خرم آباد.کوهدشت.بروجرد.نوراباد…..در پشتکوه کوه کبیرکوه و پیشکوه کوههای گرین.اشترانکوه و سفیدکوه … تقسیم میشود.رودخانه سیمره به وسعت تقریبی ۲۱۰kmمربع که مرز سیاسی بین لرستان و ایلام به حساب میایید.این رودخانه از انشعابات رودخانه گاماسیاب لرستان و دینور آب و قره سو کرمانشاه و با آب ریزهای حاشیه رودخانه باتلاقی رودخانه کشکان و کرخه در نهایت به خلیج فارس میریزد.

طبق پژوهشهای زمین شناسان دره سیمره به دلیل عوارض طبیعی همچون زلزله گسلی را ایجاد کرده است.فشار ماگما موجود در زمین باعث تحریکات صفحه هات تکتونیکی شده است این امر باعث جدایی کوه ها از هم شده است.تنگه سیمره یا سید مره چارمی تداخل بین سازنده های گروه سنگ آهک های بنگستان به صورت زباله ای دیده میشود در دو سوی دره کوه های سخره ای همچون حصاری دور تا دور حوزه را در بر گرفته که به دلیل فرسایش در دامنه تپه ماهورهای گچی را به وجود آورده است .شرایط جغرافیایی و زیست محیطی دشت سیمره استقرار های مهمی را از فرا پارینه سنگی تا دوران اسلامی را در اطراف خود جای داده است اهمیت این منطقه آنچنان مهم است که تداوم توالی فرهنگی را شاهد هستیم.بررسی ها و کاوشهای باستانشناختی در کمتر از یک هفته نشان داد که بشر از حالت غار نشینی دتبدیل به روستانشینی و به تدریج به شهرنشینی شده است.و میتوان باتوجه به شواهد و مدارک به دست آمده در طی کاوش و بررسی به جرات گفت یکی از مهمترین مکان مبتنی در تولید غذا در خاورمیالنه بشمار آید. محووطه هایی همچون گوران.کزآباد چیا سبز غربی. تپه تیغن.تپه کوزه گران نشان دهنده دورانی از فراپارینه و نوسنگی بی سفال و با سفال است که بشر از ارتفاعات به دشت سرازیر شدند و روستاهای اولیه را در این دشت به وجود آوردند.

داده های فرهنگی در چم قوله دوران نوسنگی و نوسنگی با سفال و عبیدد سه را نشان میدهد که نشانگر کشاورز اولیه را در این حوزه را آشکار میکند. محوطه چشمه رجب و فراش نوعی استمرار فرهنگی از نوسنگی با سفال.مس و سنگ قدیم.میانه.جدید را با ساختار شکل گیری تدریجی روستانشینی را در منطقه نمایان میکند داده های فرهنگی در محوطه چیا سبز غربی و ماداکتور دوره های روستانشینی میانه و مفرغ میانی را نشان میدهد که به نوعی سیستم روستانشینی را نمایان میکند . وجود داده های سفالی و مهر استوانه ای نشانگر وجود تبادلات تجاری با مناطق زاگرس مییانی و بین النهرین در منطقه را نشان میدهد.داده های باستانشناختی در چغا فیروزعلی و فراش نوعی سیستم خان سالاری را در دوره های عبید پایانی .و گودین سه و اروک و شوشان پایان یا روستانشینی پایان را در منطقه آشکار میسازد .وجود کوره های صنعتی و مهر و سفالهای تجاری و سیستم آب رسانی به نوعی تبادلات تجاری در منطقه با دشت بین النهرین و دشت خوزستان و غرب ایران برقرار مینماید .

 چاپ شده در شماره ۱۳ آساره (درج اینترنت: نشریه اینترنتی بلوطستان)