شما اینجا هستید
دسته‌بندی نشده » جمعه کاییدی خالق ساریخوانی/ هنرمندی در انحنای تاریخ


 
 

روزی الهه خورشید در ژاپن از مردمانش قهر می‌کند، مردم در این فکر می‌شوند که چگونه الهه روشنایی را با خود آشتی دهند و روشنایی را بازیابند، نتیجه می‌گیرند که برای او آواز بخوانند و آوازشان نیز با اشعاری از دوستی و مهربانی همراه باشد و بدین‌سان الهه خورشید روشنایی‌اش را بازمی‌گرداند. این افسانه ژاپنی همچنان نیز در آن کشور برپاست و مردم هنگام خورشیدگرفتگی شروع می‌کنند به آوازخواندن.
موسیقی و آواز، برای ما حکمی درونی و انتسابی دارد. هنگامی که مادر، دوران بارداری‌اش را طی می‌کند با زمزمه‌های آوازگونه‌اش، با فرزند به دنیا نیامده‌اش ارتباط می‌گیرد. همه ما می‌دانیم که انسان زمانی که به دنیا می‌آید با گریه زندگی‌اش را آغاز می‌کند. برای همین است که مولانا در نخست مثنوی سترگ‌اش می‌گوید: “بشنو از نی چون حکایت می‌کند/ از جدایی‌ها شکایت می‌کند”. چرا که صدای گریه نوزاد، همچون صدای نواختن یک نی‌نواز مبتدی است. قرن‌هاست که ایرانیان مسلمان هنگام تولد در گوش‌شان اذان و آیاتی از قرآن خوانده می‌شود که همواره با صدایی آرام و آهنگین همراه است. در گذشته و پیش از اسلام نیز اوراد زردشتی با آواهای مخصوص در گوش کودکان خوانده می‌شد.”سرگذشت موسیقی ایران ،روح الله خالقی”
هر کس کم و بیش صوتی دارد و شاید کمتر کسی باشد که در عمر خود هیچوقت زمزمه نکرده باشد. بنابراین تمام افراد بشر خواننده‌اند منتها یکی بد می‌خواند، دیگری خوب، ولی همه از صوت خود اگر چه نامطبوع باشد لذت می‌برند و در موقع فراغت با خود زمزمه می‌کنند.موسیقی به هرصورتی که باشد،سه عامل در آن دخیل است:”سازنده”،”اجرا کننده” و “شنونده”.در حقیقت موسیقی همانند مثلثی است که از سه ضلع “مصنف”،”اجرا کننده”و”شنونده” ساخته شده باشد.مطابق اصول ریاضی ،بدیهی است بدون در نظرگرفتن هریک از اضلاع ، مسئله ی تجسم و هویت این مثلث منتفی خواهد بود!به عنوان مثال اگر شنونده ای نباشد که اثری را بشنود و از آن لذت ببرد ،در این صورت مسلم است که تلاش خالق یا اجرا کننده ی موسیقی،نتیجه ای دربرنخواهد داشت وهمانند پیمودن راهی عبث و واهی جلوه خواهد کرد.هرچند شنیدن و لذت بردن از موسیقی ،امری ذاتی و غریزی است و نیازی به دانش موسیقی یا فهم و درک آن ندارد ،اما نباید فقط به حساسیت غریزی ولذت بردن غریزی ازموسیقی اکتفا کرد؛بلکه “شنونده”نیز ملزم به کسب آگاهی و دانش نسبی از هنرموسیقی و رموز آن می باشد؛زیرا فقط دراین صورت است که شنونده می فهمد چرا فلان ریتم یا ملودی یا هارمونی ،فلان تاثیر و جاذبه را در او ایجاد کرده و در این صورت ،به لذتی به مراتب بیش تر و عمیق تر از “لذت محدود غریزی” دست خواهد یافت.در حقیقت برای لذت بردن مضاعف از زیبایی های هنر موسیقی،باید آن را فهمید و باید اعتراف کرد که “فهم” هنر،خود هنری است و برای نیل به آن “آگاهی” لازم است.برای درک زیبایی های هنری،باید از “تربیت هنری” برخوردار بود.تربیت هنری در درک زیبایی های طبیعی نیز به ما کمک می کند.
ممکن است درابتدا اینگونه به نظر برسد که زیبایی موجود در موسیقی با زیبایی های جهان طبیعت به کلی متفاوت هستند و حساب آن ها از هم جداست؛اما واقعیت این است که کسی که احساس تربیت شده و حساس در مقابل زیبایی های هنری داشته باشد،در مقابل زیبایی های طبیعی نیز درک بالایی خواهد داشت.در واقع،چشم و گوش واحساس ما تحت نفوذ آثار هنری تربیت می شوند و از این طریق می توانیم به درک هزاران نکته ی زیبا در طبیعت خارج و نیز در روح خودمان پی ببریم. به همین اعتبار در موسیقی لری بادقت در تک تک جملات و ظرافت های نوازندگی وهارمونی یاهماهنگی درکمانچه نوازی و چگونگی خوانش شعر و استفاده از ادوات تحریرتوسط خواننده و دقت وتامل بسیار در معنای شعروپیام آن و چگونگی تلفیق این شعر با موسیقی و… می توان هرچه بیش تر باموسیقی ارتباط برقرار کرده و از آن لذت عمیق ترو مضاعفی ببریم ودراین صورت است که موسیقی تاثیری دروجود ما میگذارد که باعث پیشرفت و تعالی در روح وروان ما میگردد.
آوازوموسیقی لری:
آوازهای لری نمودارحالات درونی انسان هستند که خواه شاد یا غمگین نهفته‌های درونی را آشکار و پستی و بلندی را برای تفکر و اندیشه هموار می‌سازند. آواز لری وساریخونی در اکثر موارد ضرب بخصوصی ندارد، نوازنده وخواننده درحین اجرا به تناسب ذوق خود چیزی به آن می‌افزایند یا از آن می‌کاهند و این کار که بداهه نام دارد، نزدیکی و الفت لرها با آواز را نشان می‌دهد. موسیقی لر که امروز به مرحله تثبیت رسیده است برگرفته از آوازها و لحن‌های قوم‌های گوناگون و گسترده‌ شده در سراسر سرزمین لر است .
ساری خونی از جمله آواز های لری است که هم در قالب تکخوانی و هم به همراهی کمانچه اجرا می شود. آهنگ و مقام ساری خوانی همانند علی سونه لری خرم آبادی است که در آن تک بیت های لری ( عمدتا از میرنوروز شاعر مشهور لر یا دیگر شاعران ) خوانده می شود . این اشعار عموما در زمینه شکایت از روزگار و بی وفایی معشوق ،یا شکوه ای از پیری و دردمندی است. بخشی از ساری خونی که مربوط به غم هجران یار از زبان دلدار است و بیان نامرادی ها و عشق از دست رفته است در لرستان بیشتر متداول است. این آهنگ در درآمد ماهور اجرا می گردد و برخی اوقات نیز بعضی از ابیات آن نیز توسط زنان خرم آبادی مویه سرایی می شود.

جمعه کاییدی کیست؟
1
 

بالاگریوه وپلدخترازحیث تمدن وفرهنگ قدمت دیرینه ایی به وسعت تاریخ دارد،غالب ساکنین پلدخترازدوایل جودکی ومیرتشکیل شده وازقدیمی ترین سرشاخه های لرمحسوب می شوند
زنده یادجمعه کاییدی ازایل جودکی وطایفه کاییدوازمشاهیربالاگریوه درزمره خوانندگان نامداردیارلرستان است که درساریخوانی صاحب سبک بوده به نحوی که آهنگی راکه وی درساریخوانی اجراکرده بنام ایشان نامی بوده اماشادروان کرمعلی غلامی ازطایفه کاییدابداع کننده اصلی این سبک منحصربه فرداست بعداززنده یادجمعه کاییدی این سبک راعلی عباس احمدی اجراکرده است.جمعه کاییدی استعدادشگفت انگیزحوزه موسیقی اش رامرهون دایی هایش است که درطایفه کاییدبه “بابادانه ها”شهرت دارندوازهمین دودمان کرمعلی غلامی آوازه ایی تاریخی داشته واین شاخه ازطایفه کاییددرزمینه موسیقی وآوازخوانی شهره عام وخاصند.

شگفتا همین هنرمندان گمنام چه زیباتر می نواختند از مدعیان کلاس رفته و دوره دیده در مراکزآکادمیک و شگفت انگیز تر اینکه تنها منابع قابل دسترسی و کانون قدرت آنها جهت اوج گرفتن در آسمان موسیقی لرستان ، تنها انتقال سینه به سینه و نسل به نسل بود و لاغیر، و بسیار قابل توجه تر اینکه بعد از گذشت سالیان متمادی در می یابیم بیشتر آثار ارائه شده امثال جمعه کاییدی در راستای یک هدف بوده و آنهم بیان یک نوستالژی واقعی، از ناکامی ها و شکست های متوالی در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زاگرس نشینان صبور و قانع که تابلوی تمام عیار هستند از همه کاستیها و عقب افتادگیها که سایر اقوام کشور هرگز با چنین چالشهایی مواجهه نگردیده اند. در چنین شرایطی هنرمندان گمنام لرستان، با استفاده از تمامی داشته های ذهنی و فکری خود روایت گر آرزوی شادگامی و دست یابی به موفقعیت های این قوم ، بودند که هیجوقت نتوانست به مراد دلخواه خود برسد. و هنوز هم کاوشگران اجتماعی درنیافته اند، چرا سربداران قوم لر و دلاور مردان بی همتای آنان هرگز به افق آرزوهای خویش دست نیافتند که بعد از سالیان سال هنوز هم فریاد بر می آوریم : ” دسم بیر بنارم سخته ، سرا بناری هماری تخته ”
شایدسخن گفتن ازجمعه کاییدی که هم عصرانش دردوران قبل ازانقلاب اورادرزمره مردان شیک پوش وصدالبته محبوب وبشاش توصیف می کنندبرای نسل جدیدکمی قابل درک نباشدامابه هرحال وی درزمره افرادی است که درموسیقی لری آن هم سبک ساریخوانی نام ونشانی برجسته داشته است،که اشعارمیرنوروزرابازلال صدایش جاری کرده ومتاسفانه علیرغم این جایگاه برجسته به سبب نبودامکانات عصرکنونی درآن دوران وهمچنین بی تفاوتی متولیان فرهنگی شهرستان پلدخترواستان لرستان پیش وپس ازانقلاب آثاروی نه تنهاجمع آوری نشده بلکه معدودتصنیف هاوآهنگهای لری سروده شده توسط این هنرمندنامی تنهامنحصربه کاستهای قدیمی وبعضابی کیفیت سه چهاردهه گذشته است که هنوزهم زینت بخش بسیاری ازمحافل زادبوم بالاگریوه وسایرمناطق استان لرستان است.نقل است که زنده یادجمعه ازصدایی بسیارزیباوسوزعجیبی درخوانندگی برخورداربوده است وی درروزگاری که چم قلعه مرکزثقل نشست های بزرگان ایل جودکی بودیکی ازستونهای ثابت مجالس بزرگان بوده وآوازش شیرینی وزینت آن مجالس بوده ،گویی که اگرجمعه درآن نشست هانبود،محفل یک محفل سردوبی روح جلوه می داد.
سرپرستی زودهنگام دوخانواده پس ازمرگ پدروبرادروخشکسالیهای پی درپی ومشکلات زندگی نیزازشوروشیرینی جمعه نکاسته ووی تالحظه مرگ بواسطه صدای دلنشین وبرخوردمتواضع وشوخ طبعی های قابل ملاحظه اش یکی ازمحبوب ترین مردان تاریخ پلدختربودکه هنوزنیزپس ازسالهانامش باتحسین مردم هم عصرش مواجه است.جمعه کاییدی به استنادسخن بزرگان سرشارازهوش ولیاقت وغیرت بوده وهیچگاه شخصیت وجلوداربودنش دربرخی زمینه هانتوانست اوراازمردمان ساده اماپاکدل آن دوران برهاندوصمیمیت وشوخ طبعی هایش عجین بابرخوردهای محاوره اش درمجالس ومحافل آن روزگاران کرده بودوازهمین منظروی همچنان حاکم قلوب بازماندگان آن عصری است که به عصربرادری ویکرنگی شهرت دارد.
درروزگاری که تیپ وقیافه جمعه کاییدی به همراه شخصیت جذاب وصدای دلنشینش وی رامجزانموده بوداماآنچه وی رادرزمره بزرگان ومردان نیکنام قرارداده سبک منحصربه فردرفتاری این مردبزرگ بوده که درگوشه تاریخ سکنی گزیده است.

چم قلعه “چم قلا”زادگاه بزرگان:

2

جمعه کاییدی فرزند”مراد”ازبرزگان طایفه کاییدودودمان رشیداست که درروستای چم قلعه”قلعه جایدر” سالیان متمادی ساکن بوده وی متولد۱۳۰۸است که علیرغم سن وسال کم پس ازفوت تنهابرادرش “حاتم”وپدرش “مراد”توانست همچنان نقشی ماندگاروکم نظیردرمیان سایرسران طوایف وعشایرمنطقه ایفاکند،چم قلعه همانگونه که ازترکیب لغوی اش پیداست از زمین حاصلخیزبرخورداربوده که درمجاورت قلعه قدیمی قجری قرارداشته ویک قلمروناب وشگفت انگیزاست که ازحیث جغرافیایی درپهنه دشت اساطیری جایدرودرقلب این منطقه جای گرفته است.درسالیان نه چندان دوریکی ازمناطق ییلاقی شهرستان بوده که ازآب وهوایی معتدل وچشمه های جوشان وجاری در گذشته برخوردار ودرمجاورت رودخانه کشکان است.چم قلعه روزگاری محل سکونت بزرگانی همچون ططرنصیری جودکی،ملک نیازنصیرمقدم،هاشم دارایی،امیرخان اسدی،نورمحمدکاییدی ،لطفعلی وخیرعلی کاییدی،ولی کاییدی،مرادرشیدی”کاییدی”،بهرام شرفی نصیری،جمعه وحاتم کاییدی،سیدعبدالرحمن شاهرخی،محمدحسن وگل محمدز ارع بوده که همگی به دیارباقی شتافته اندعلاوه براین سایردودمان کایید و غیره ازجمله کرمشاه،غلامشاه،جهانشاه ،الله مراد،الله کرم،حاج پاپی مراد وکرمعلی هادی پور،یدالله رحمتی دراین روستاسکونت داشته وافرادی همچون خدامرادولطف اله کاییدی نیزکه درآن ایام ساکن چم قلعه بوده اکنون دردورانی که گردپیری بررخسارآنهانموددارددرقیدحیات هستند.علی کاییدی نماینده مردم پلدختردرادوارهشتم ونهم نیزمتولداین روستاست ضمن اینکه شهیدان ملک محمدومهنازکاییدی وعیدی استویی وشهیده صغری حسنوندهمسرعیدی استویی هم دردامان همین خاک پرورش یافته اند.

غروب :

3

زنده یادجمعه کاییدی سرانجام درسیزدهم اردی بهشت هزاروسیصدوپنجاه وپنج درسن ۴۷سالگی براثرسانحه تصادف درسلفچگان دیده ازجهان فروبست،درفراقش مردم پلدختراشکهاریختندوسالهاسیاهپوش وی شدندبه طور که تاسالهانوای شادی ازخانه های چم قلعه ومناطق همجواربه گوش نرسید،ازجمعه کاییدی یک پسربه نام ناصروشش دختربه جای مانده است،مزاراین شخصیت کم نظیردرگلزارشهدای پلدختردرجوارمرقدعلامه سیدنعمت اله جزایری قراردارد.

عباس دارایی/این مطلب در نشریه شهاب آسمانی شماره ۲۰۱هجدهم فروردین ماه ۱۳۹۴منتشر شده است

  1. لرستانی

    پاسداشت بزرگان خیلی خوبه از بلوطستان بابت این مطلب تشکر می شود بیشتر بنویسید چون با استقبال مردم مواجه می شود

  2. شهروند

    سلام.بسیارزیبامطالبی رادر وصف زنده یادجمعه کائیدی به رشته تحریردرآوردید . ازشمامتشکرم

  3. ناشناس

    تشکر ولی اگه چند صدا از زنده یاد جمعه کاید بود خیلی عالی میشد

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید

کامل کردن گزینه های ستاره دار (*) الزامی است -
آدرس پست الکترونیکی شما محفوظ بوده و نمایش داده نخواهد شد -

برای ارسال دیدگاه شما باید وارد سایت شوید.

بلوطستان | نشریه خبری _ تحلیلی بلوطستان