در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، محمود احمدی نژاد، مهدی کروبی، علی لاریجانی، محمدباقر قالیباف، مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده در صحنه رقابت های انتخاباتی حضور داشتند.
در این انتخابات شورای نگهبان از ۱۰۱۴ نفری که برای انتخابات ریاست جمهوری ایران ثبت نام کرده بودند در ابتدا صلاحیت شش نفر را تأیید کرد ولی پس از حکم حکومتی رهبر معظم انقلاب صلاحیت دو تن دیگر (مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده) را نیز تائید کرد تا جمع کاندیداهای ریاست جمهوری نهم به ۸ نفر برسد.
مصطفی معین از فعالان سیاسی سرشناس و اصلاح طلبی بود که در دولت های هاشمی رفسنجانی و خاتمی جمعاً به مدت ۱۰ سال وزیر علوم بوده است. تقریباً تمامی احزاب با سابقه و تشکیلاتی اصلاح طلب از جمله جبهه مشارکت، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و احزاب نزدیک به اصلاح طلبی مانند نهضت آزادی ایران، نیروهای ملی مذهبی و… حامی مصطفی معین بودند. تبلیغات معین آنچنان پرقدرت و فعال ظاهر شده بود که این احزاب در روزنامه ها و بولتن های تبلیغاتی شان «رای ۱۷ تا ۱۸ میلیونی» را برای او پیش بینی می کردند و با قاطعیت «مصطفی معین» را پیروز انتخابات ریاست جمهوری می دانستند. پیش بینی که چندان با بطن جامعه همراه نبود و نشان از آن داشت که این احزاب از خواسته ها و نیاز های جامعه فاصله دارند. حضور معین، کروبی، مهرعلیزاده و تا حدودی هاشمی رفسنجانی سبد آراء اصلاح طلبان را تقسیم می کرد و همین عامل کافی بود تا رای اصلاح طلبان یکدست نباشد.
یکی از شعارهای که مصطفی معین در هنگام تبلیغات انتخاباتی از آن استفاده می کرد این بود: «کسی را به زور به بهشت نخواهم برد.» شعاری نسبتاً متفاوت از شعار سایر کاندیداها.
به هر حال معین در دور اول نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با حدود ۴ میلیون رأی در رتبه پنجم قرار گرفت و از مرحله دوم انتخابات حذف شد و در دور دوم محمود احمدی نژاد «ناشناخته» توانست با تکیه بر «رای منفی هاشمی رفسنجانی» رئیس جمهور ایران شود و تا ۸ سال این عنوان را برای خود حفظ کند.

«تلاطم و هیجان» در سیاست

دوران ۸ سال احمدی نژاد را باید «دوران تلاطم و هیجان» هم در فضای سیاسی و هم در زمینه اقتصادی دانست. در فضای سیاسی در این ۸ سال «پرده حیّا» بین مردم و حاکمیت دریده شد و احترام افراد باسابقه انقلاب زیر سوال رفت. پرونده سازی و برچسب زدن به افراد برای حذف آنها به صورت گسترده ای شکل گرفت. احمدی نژاد سرمست از قدرت، که مورد حمایت شدید اصولگرایان و برخی از روحانیون ذی نفوذ مانند مصباح یزدی، جنتی، محمد یزدی، سید احمد خاتمی و… بود آنچنان پیش رفت که حتی در برخی زمینه ها به مخالفت با مراجع معظم تقلید برخواست و حتی در برهه ای برای تعیین معاون اول ریاست جمهوری (پس از انتخابات سال ۸۸ ) و تغییر وزیر اطلاعات (حیدر مصلحی) در دولت دومش به تقابل با رهبر معظم انقلاب برخواست و در اعتراض به ایشان، ۱۱ روز خانه نشین شد و سر کار نرفت!
احمدی نژاد «ناشناخته» با رفتار و حرکات نامتوازن خود به سیاست ایران «تلاطم و هیجان» تزریق می کرد. وی در ابتدای راه به شدت مورد حمایت همه جانبه اصولگرایان بود. احمدی نژاد موجب شده بود که حتی اطرافیان و حامیانش هم «دچار حرکات و سخنان نابسامانی» شوند بگونه ای که برخی حمایت ها و سخنان، تعجب همگان را درپی می داشت. این احمدی نژاد تنها نبود که از «هاله نور» سخن می گفت بلکه در زمانی آیت الله مصباح یزدی با ارائه استدلالی «سخن احمدی نژاد» را معادل «سخن خداوند» دانسته و اطلاعت از او را «واجب» می دانست! در زمانی دیگر رحیمی معاون اول رئیس جمهور، ادعا می کرد که اگر بنا بود پیامبری بعد از ختم النبیین (ص) بیایید آن شخص احمدی نژاد خواهد بود! و اسفندیار رحیم مشایی از «پایان دوران اسلام گرایی» سخن می گفت و…
این «هیجان و تلاطم و بی ثباتی» فقط در فضای داخلی کشور نبود بلکه در سیاست خارجی کشور هم مشهود بود. احمدی نژاد با ماجرا جویی و سخنان غیرمسئولانه «هزینه های سنگینی» را بر کشور تحمیل کرد که از جمله آنها می توان به صدور قطعنامه های پیاپی شورای امنیت و تحریم های بی سابقه علیه کشور و مردم ایران اشاره کرد. قطعانه های که ایران را تا لبه پرتگاه و جنگ پیش برد اما احمدی نژاد، «رئیس جمهور اسلامی ایران» آنها را فقط «کاغذ پاره» می دانست!

«التهاب» در اقتصاد ایران

ابتدا باید اشاره کرد که دولت احمدی نژاد «نفتی ترین دولت تاریخ ایران» است که حدود ۶۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته است! بی انضباطی بودجه ای، تزریق بی محابای نقدینگی و کم اثر دیدن پس لرزه های اقتصادی ناشی از تحریم ها علیه کشور، به ویژه دستکم گرفتن تنگناهای تشدیّد کننده التهابات ارزی که منجر به کاهش بی سابقه ارزش پول ملی شد، را می توان سه خطای بزرگ اقتصادی دولت احمدی نژاد دانست. چه اینکه دست و دل بازی های بودجه ای دولت و هزینه کرد درآمدهای نفتی و تبدیل آن به ریال، اثرات «بیماری هلندی» را در اقتصاد ایران نمایان ساخت و بخش زیادی از دلارهای ناشی از فروش نفت خام صرف واردات فاقد ضرورت و اضافه بر نیاز واقعی کشور شد و بسیاری از واحدهای تولیدی در اثر همین واردات، توان رقابتی خود را از دست دادند.

اما این تنها اشتباه احمدی نژاد نبود چه اینکه رشد حدود ۷۰۰ درصدی حجم نقدینگی در حالی که رشد اقتصادی ایران در هفت سال نخست حیات دولت نهم و دهم در خوشبینانه ترین وضعیت ۳۰ درصد هم نبوده، باعث شد تا موجی از رشد عمومی قیمت ها در جامعه نمایان شود و تورم سرسام آور بالای ۴۰ درصد را به جامعه تحمیل کند.

دولت «تدبیر و امید» در مسیر آرامش

پس از فضای سهمگین و رعب آوری که پس از انتخابات سال ۸۸ شکل گرفته بود، مردم ایران در یک حرکت ملی و در پاسخی کوبنده به «افراطی گری و بی ثباتی»، حسن روحانی را به ریاست جمهوری انتخاب کردند.
این بار فعالان سیاسی اصلاح طلب که بعضاً در احزابی مانند جبهه مشارکت یا سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی (که پس از انتخابات سال ۸۸ منحل اعلام شدند و مجوز فعالیت شان لغو شد)، اشتباه سال ۸۴ را تکرار نکرده و با بطن جامعه همراه شدند. احزاب اصلاح طلب از سال ۸۴ این درس را گرفته بودند که حتی در صورت وجود کاندید اصلی جریان فکری خود (مانند مصطفی معین در سال ۸۴ و محمدرضا عارف در سال ۹۲) باید هدفمند و آگاهانه آراء را به سوی کسی که خود را نزدیک به تفکر اصلاح طلبی می داند (مانند حسن روحانی) هدایت کنند تا احتمال پیروزی «تقویت» شود و با این کار اجازه ندهند «بی ثباتی و تلاطم» برای بار دیگر بر کشور تحمیل شود.
به تعبیری می توان گفت که مردم ایران در سال ۹۲، منتها علیه خواسته افراطیون را برای ریاست جمهوری برگزیدند و با این انتخاب، پیامی«بسیار روشن» را برای «همگان» ارسال کردند.جالب است که حسن روحانی نیز در کسوت ریاست جمهوری ایران این جمله که «نباید کسی را به زور به بهشت برد.» تکرار کرد!
ادامه دارد…

مصطفی شکری/ بلوطستان
*دکترای اقتصاد بین الملل