هر بار با شروع فصل انتخاب, موجی از بیم و امید سراسر کشور را فرا می گیرد؛ گروهی بیمناک که مبادا وضعیت موجود تغییر یافته و قدرت را از دست دهند و گروهی امیدوار به تغییر وضع موجود. اما قدر مشترک این دو گروه, مشارکت فعال آنها در عرصه انتخابات است.

مشارکت سیاسی در اصطلاح به معنای مساعی سازمان یافته شهروندان برای انتخاب رهبران خویش، شرکت مؤثر در فعالیتها و امور اجتماعی و سیاسی و تأثیر گذاشتن بر ترکیب هدایت سیاسی دولت است.

یعنی مردم در انتخاب رهبران سیاسی جامعه و سیاست گذاریها فعالانه حضور داشته و خود را نسبت به حکومت و سیاستهای آن بیگانه احساس نمی کنند.

مشارکت سیاسی ابزارهای متفاوتی دارد： عضویت در احزاب, گروه های فشار, گروههای نفوذ, میتینگ های سیاسی, تجمعات سیاسی, جنبشهای اجتماعی, اصناف و سندیکاها و… . اما در اکثر کشورهای جهان سوم, در نبود احزاب قدرتمند و سایر مؤلفه های مشارکت سیاسی, تقریبا تنها ابزار مؤثر شهروندان جهت تأثیر گذاری بر تصمیمات سیاست سازان, محدود به انتخابات می باشد. به عبارتی می توان گفت مشارکت سیاسی در این کشورها محدود به شرکت در انتخابات است. از این رو, انتخابات در این کشورها عمدتا با حساسیتهای بالا و میزان مشارکت بسیار بالا همراه است؛ خصوصا در مناطق مختلف ایران از جمله استان لرستان که علاوه بر شکافهای سیاسی, شکافهای قومی_ قبیله ای فراوان نیز وجود دارد و این خود بر حساسیت بسیار بالای انتخابات در این مناطق می افزاید و به دلیل همین شکافهای سیاسی و قومی و قبیله ای فراوان است که میزان مشارکت در انتخابات محلی در استان لرستان همواره درصد بسیار بالایی را نسبت به کل کشور نشان می دهد.

انتخابات مجلس شورای اسلامی در پلدختر اما امسال رنگ و بوی دیگری داشت؛ چراکه بعد از سالها رخوت و خاموشی در جبهه اصلاحات این شهرستان, امسال اصلاح طلبان با دو کاندید متفاوت وارد صحنه انتخابات شدند： کرامت خانی پور از اصلاح طلبان با سابقه و اینجانب (نگارنده این مطلب) نیز از اصلاح طلبان جوان.

اما برخلاف ادوار گذشته و بسیار دور خصوصا مجلس ششم, که اصلاح طلبان پلدختر به دلیل تعدد کاندیدا و خرد شدن آراء آنها نتوانستند به مجلس شورای اسلامی راه پیدا کنند, این بار از همان ابتدا زمزمه های اعتلاف این دو کاندید اصلاح طلب به گوش می رسید و هر دو اعلام کردند که در نهایت تصمیم شورای اصلاح طلبان استان و شهرستان را خواهند پذیرفت و با کاندیدای واحد در صحنه انتخابات حضور خواهند داشت که این خود اولین پیروزی برای اصلاح طلبان بود و نشان از پختگی و بلوغ سیاسی آنها داشت.

پیروزی بزرگتر اما زمانی رقم خورد که این دو کاندید اصلاح طلب توانستند شبکه منظمی از هواداران را به دور خود جمع کرده و رویش جدیدی در جبهه اصلاحات پلدختر ایجاد کنند. خصوصا آقای خانی پور که طبق برآوردها از شانسهای اصلی پیروزی در انتخابات ۷ اسفند بود.

این دو کاندید اصلاح طلب توانستند سرمایه اجتماعی بسیار بزرگی برای جریان اصلاح طلبی پلدختر ایجاد کرده و پس از چندین دوره مشارکت منفعلانه این جریان به دلیل عدم وجود کاندیدای اصلاح طلب در صحنه انتخابات, این بار اصلاح طلبان را به طور فعال وارد عرصه انتخابات کرده و همین امر باعث شد نوزایی و رویش جدیدی در جبهه اصلاحات ایجاد شود.

خصوصا در میان نسل جدید که به دلیل عدم حضور فعال اصلاح طلبان در عرصه انتخابات در ادوار گذشته, آشنایی چندانی با گفتمان اصلاح طلبی در سطح محلی نداشتند. از این رو, می توان گفت که تا این مرحله پیروز واقعی انتخابات پلدختر اصلاح طلبان بودند.

اما شکست بزرگ برای جبهه اصلاحات زمانی رقم خورد که برخلاف پسش بینی ها, هر دو کاندید این جریان نتوانستند از فیلتر شورای نگهبان عبور کرده و رد صلاحیت شدند. همین امر باعث شد تا اصلاح طلبان در مرحله اول انتخابات دو مرحله ای خود(مرحله اول تایید صلاحیتها و مرحله دوم انتخابات ۷ اسفند) توقف کرده و در ایستگاه اول بمانند. حال پرسش اصلی اینجاست که اکنون که هیچکدام از کاندیداهای اصلاح طلب در صحنه انتخابات حضور ندارند, اصلاح طلبان باید چه استراتژی انتخاباتی ای در پیش گیرند؟ به عقیده نگارنده اصلاح طلبان نباید قهر سیاسی کرده و با صندوق رأی بیگانه شوند, بلکه باید حضوری فعال در عرصه انتخابات داشته و از تنها ابزار خود برای تغییر وضع موجود که همانا صندوق رأی است, بیشترین بهره را ببرند.

اصلاح طلبان پلدختر باید با ضمن حفظ وحدت خود, روی گزینه ای خاص که بیشترین قرابت فکری را با آنها دارد, اجماع کرده و سرنوشت انتخابات پلدختر را رقم بزنند؛ به عبارتی دیگر حال که نمی توانند رأی ایجابی دهند, باید رأی سلبی بدهند.

از این رو, اصلاح طلبان گرچه نمی توانند با رأی خود کاندیدای اصلاح طلب را وارد مجلس کنند اما می توانند مانع ورود کاندیدای تندرو به مجلس شوند.

به عقیده نگارنده, اصلاح طلبان باید باید به دور از احساسات و هیجانات سیاسی, بر مبنای خرد جمعی و عقلانیت سیاسی و براساس منطق مشهور سیاست یعنی “دشمن دشمن من دوست من است”, روی گزینه ای اجماع کرده که بیشترین منافع را در درازمدت برای آنها به همراه داشته باشد و از آنجا که دشمن اصلی اصلاح طلبان اصولگرایان تندرو می باشند, آنها باید براساس منطق بالا روی یکی از اصولگرایان میانه رو اجماع کنند.

حال که اصلاح طلبان نمی توانند در کوتاه مدت منافع خود را که همانا انتخاب نماینده ای اصلاح طلب است, برآورده سازند, باید با حفظ وحدت و اتحاد سیاسی خود به گونه ای عمل کنند که وزن سنگین سیاسی خود را حفظ کرده و سرنوشت نهایی انتخابات را رقم بزنند تا بتوانند در آینده مطالبات خود را از نماینده منتخب با قدرت پیگیری کنند.

اگر این اتفاق بیفتد اصلاح طلبان می توانند از طریق فشار بر نماینده منتخب, مدیران محلی را از افراد همفکر انتخاب کرده- خصوصا که دولت نیز بی میل به اصلاح طلبان میانه نیست- و از این طریق زمینه را برای بازگشت مجدد اصلاح طلبان به ساختار قدرت محلی فراهم کنند و در دراز مدت با همراه ساختن مردم و افکار عمومی با جریان اصلاحات, بتوانند گفتمان اصلاح طلبی را در این شهرستان نهادینه کرده و در نهایت زمینه را برای انتخاب نمایندگان همفکر و هم طیف در ادوار آینده انتخابات مجلس شورای اسلامی هموار کنند.

تنها در این صورت است که می توانند شکست اخیر در انتخابات را جبران کرده و تبدیل به پیروزی درازمدت کنند. از این رو می توان گفت شکست یا پیروزی نهایی اصلاح طلبان پلدختر در گرو رفتار اتتخاباتی و کنش سیاسی آنها در روزهای آتی خواهد بود.

دکتر شهریار فرجی نصیری- استادعلوم سیاسی دانشگاه آیت اله بروجردی شهرستان بروجرد