تنها آیه‌ای که واژه عید در آن آمده است، سوره مائده آیه ۱۱۴ است؛ متن و ترجمه این ایه مبارکه چنین است:
«قالَ عیسَی ابْنُ مَرْیَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَیْنا مائِدَهً مِنَ السَّماءِ تَکُونُ لَنا عیداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آیَهً مِنْکَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقینَ»
ترجمه: عیسی بن مریم عرض کرد: «خداوندا! پروردگارا! از آسمان مائده ای بر ما بفرست! تا برای اول و آخر ما، عیدی باشد، و نشانه‌ای از تو و به ما روزی ده! تو بهترین روزی دهندگانی!»
عید در لغت از ماده «عود» به معنای بازگشت است. از این رو به روزهایی که مشکلات از قوم و جمعیتی برطرف می‌شود و به پیروزی‌ها و راحتی‌های نخستین بازگشت می‌کنند، عید گفته می شود. در اعیاد اسلامی، به مناسبت اینکه در پرتو اطاعت ماه مبارک رمضان (عید فطر) یا انجام فریضه بزرگ حج (عید قربان) صفا و پاکی فطری نخستین به روح و جان باز می‌گردد و آلودگی‌ها که برخلاف فطرت است، از میان می‌رود، عید گفته شده است.
از آن رو که روز نزول مائده، روز بازگشت به پیروزی و پاکی ایمان به خدا بوده، حضرت مسیح(ع) آن را عید نامید و همان‌طور که در روایات وارد شده، نزول مائده، روز یکشنبه بود و شاید یکی از علل احترام به روز یکشنبه در نظر مسیحیان نیز همین باشد.
در حدیثی از امیرالمؤمنین علی(ع) در اشاره به همین موضوع نقل شده است: هر روز که در آن معصیت خدا نشود، عید است.
چرا که روز ترک گناه، روز پیروزی و پاکی و بازگشت به فطرت نخستین است.
عید فطر فرصتی برای توبه و بازگشت به سوی حق تعالی است همچنان که امیرالمؤمنین(ع) در خطبه‌ی نماز عید فطر، خطاب به مردم مسلمان می‌فرمود: «افلا تائب من خطیئته قبل یوم منیّته». یعنی آیا کسی نیست که قبل از مرگ و فرا رسیدن میعاد ناگزیر همه‌ی انسانها، از خطاها و گناهان خود در نزد پروردگار توبه کند؟ «الا عامل لنفسه قبل یوم بؤسه و فقره»: آیا کسی نیست که قبل از فرا رسیدن روز تنگ‌دستی – آن روزی که انسان هیچ وسیله‌یی جز رحمت خدا و اعمالی که از پیش فرستاده باشد، ندارد – عمل بکند؟
از«سوید بن غفله» نقل شده است: در روز عید بر امیر المؤمنین على(ع) وارد شدم و دیدم که نزد او نان گندم و خطیفه و ملبنه است؛ پس به آن حضرت عرض کردم: روز عید و خطیفه؟ آن حضرت فرموند: «انما هذا عید من غفر له» این عید کسى است که آمرزیده شده است.
امیرالمؤمنین علی(ع) در یکى از اعیاد فطر خطبهاى خواندهاند و در آن مؤمنان را بشارت و مبطلان را بیم دادهاند: « اى مردم! این روز شما روزى است که نیکوکاران در آن پاداش مىگیرند و زیان‌کاران و تبه‌کاران در آن مایوس و ناامید مىگردند و این شباهتى زیاد به روز قیامت دارد. پس با خروج از منازل و ره‌سپارى به سوى جایگاه نماز عید، خروجتان را از قبر و رفتنتان را به سوى پروردگار به یاد آورید، و با ایستادن در جایگاه نماز، ایستادن در برابر پروردگارتان را یاد کنید، و با بازگشت به سوى منازل خود، بازگشتتان به سوى منازلتان در بهشتبرین را متذکر شوید. اى بندگان خدا. کمترین چیزى که به زنان و مردان روزهدار داده مىشود، این است که فرشتهاى در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا مىدهد و مىگوید: هان! بشارتتان باد، اى بندگان خدا که گناهان گذشتهتان آمرزیده شد! پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید؟»
به گفته ازهرى: عید در نزد عرب، زمانى است که در آن شادی‌ها یا اندوهها، باز مىگردد و تکرار مىشود. ابن اعرابى آن را منحصر به شادی‌ها دانسته است.
عظمت عید سعید فطر
عید سعید فطر یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان بشمار می‌آید همچنان‌که مقام معظم رهبری در بیان عظمت این روز فرموده‌اند:
«…آنهائی که با عبادت خدا، با انجام فرائض الهی در این ماه (رمضان) به تکلیف خود عمل کردند، احساس رضایت و بهجت می‌کنند. کار معنوی و مجاهدت با نفس در این ماه، به صاحبان همت و صاحبان اراده، که شما مردم عزیز هستید و روزه را تحمل کردید، احساس شادی و مسرت معنوی میبخشد. این هم یکی از خصوصیات کار برای خدا و تلاش و مجاهدت للَّه است که صاحب آن، با وجود تحمل مشکل و تحمل زحمت، احساس شادی می‌کند و خداوند این شادی را متصل کرده است به شادی روز عید فطر؛ که در عظمت این روز همین بس که شما در قنوتهای نُه‌گانه‌ی این نماز پربرکت، خدا را قسم میدهید به این روز – «اسئلک بحقّ هذا الیوم» – این نشان‌دهنده‌ی رتبه‌ی بالای این روز است.»
عید فطر عید امت واحده مسلمانان است
مقام معظم رهبری یکی از مهم‌ترین خصوصیات عید فطر را عید امت واحده می‌دانند و در این ارتباط تصریح فرموده‌اند:
«آنچه امروز آحاد مسلمانان را از یکدیگر جدا کرده است، سیاستها است، انگیزه‌هاى سیاسى است، انگیزه‌هاى قدرت‌طلبانه است؛ کشورهاى مسلمان میتوانند از این انگیزه‌ها عبور کنند. این برعهده‌ى نخبگان سیاسى و قدرتمندان و دارندگان مناصب حکومتى در کشورهاى اسلامى است. اگر این بشود، به‌معناى حقیقى کلمه یک قدرتى به‌وجود خواهد آمد که از همه‌ى قدرتهاى متجاوز و مستکبر، برتر و فراتر خواهد بود؛ اگر این بشود، کسى نخواهد توانست به یک کشور اسلامى زور بگوید؛ هیچ قدرتى نخواهد توانست از کشورهاى اسلامى و از دولتهاى مسلمان باج بطلبد؛ اگر با هم باشیم، اگر موارد مشترکمان را مورد توجه قرار بدهیم و روى آن متمرکز بشویم، اگر قدرت‌طلبى‌ها، خودخواهى‌ها، وابستگى‌ها، فسادها ما را از هم جدا نکند، قدرتى متشکل خواهد شد که خواهد توانست از حقوق و حوائج آحاد یک و نیم میلیارد مسلمان دفاع کند و حمایت کند؛ که امروز متأسفانه چنین چیزى نیست.»
منابع:
*قرآن کریم *نهج‌البلاغه *تفسیر نمونه *منشور جاوید * لسان العرب
برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری(مد‌ظله‌العالی)
