ابتدای هفته گذشته خبرگزاری مهر بخشی از سخنان استاندار لرستان را منتشر کرده بود که در آن وی به عنوان نماینده عالی دولت در استان با تکرار ادعاهای خود در قبال سد معشوره بدون توجه به مباحث کارشناسی ،سخنانی به میان آورده که در نگاه اول برای فردی که درگفته های هوشنگ بازوند تعمق و تامل کند بسیار عجیب بوده وبرای اهل فن نیز بار علمی اش نه تنها در پایین ترین سطح قرار دارد بلکه بیان آن از سوی فردی تکنوکرات و آشنا به مسائل توسعه و عمران همچون استاندار لرستان در حکم پاشیدن بذر در شوره زار است.
این در حالیست که گفته های این مقام ارشد دولت در لرستان از دو حالت خارج نیست یا بازوند در این زمینه می خواهد با تمرکز بر روی معشوره خشک شدن کشکان و پیامدهای احتمالی خشکسالیها و تنش های آبی در پایین دست را به عدم احداث در بالادست ربط داده تا ذهن مردم پایین دست در پل دختر و ویسیان را منحرف کند و یا علیرغم تکنوکرات بودن و تسلط او به مباحث عمرانی ،در این حیث آگاهی و اطلاعات کافی نداشته و علاوه بر خودش در مدیریت های پیرامونش به ویژه در حوزه های تخصصی و معاونت های استانداری نیز خلا تخصص و دانش وجود داشته و پاره ایی افراد هم که در این زمینه تخصصی دارند یا کاره ایی نیستند و یا اگر سمتی دارند جرات بیان واقعیت ها را ندارند.
استاندار لرستان در بخشی از سخنان خود که در خبرگزاری مهر منتشر شده است،می گوید: ” متاسفانه شهرستان پلدختر تابستان از خشکسالی و زمستان از سیل رنج می برد لذا باید سدی بالا دست این شهرستان ایجاد شود تا بتواند آب تنظیم شده ای را به شهر ارسال کند.”بازوند می افزاید: برای ساخت سد معشوره در بالا دست پلدختر اتفاقاتی افتاد و مسائلی توسط مسئولان پلدختر و استان خوزستان مطرح شد که در ساخت این پروژه وقفه ایجاد کرد.”
وی در حالی از احتمال خشکسالی ها در فصول گرما و سیل در فصول سرما ی پلدختر گویا نگران به نظر رسیده و حتی نسخه احداث سد در بالادست شهرستان را تجویزکرده است که مبتدی ترین افراد که از توپوگرافی شهرستان پلدختر اطلاع و آگاهی داشته باشند قطعا می دانند که کشکان سر شاخه های مختلفی دارد که در ورود به مرزهای پلدختر رودخانه ایی خروشان در زمستان و نسبتا پرآب در تابستان تشکیل می دهند.
سرشاخه هایی که از آب های سطحی و بارش های خروشان شوراب و کوماس و تل گرفته تا چمشک و میانکوه و چولهول و افرینه و شعبه ایی از کشکان در خرم آباد را شامل می شود و معشوره تنها یکی از سرشاخه های کشکان است که در منطقه ایی موسوم به “دوآب”به کشکان سرازیر می شود بنابراین آنچه استاندار لرستان برای توجیه احداث معشوره و جنبه های مثبت حاصل از این سد برای پل دختر به منظور تنظیم آب در تابستان برای جبران کم آبی ها و کنترل سیلاب های مخرب پاییز و زمستان در بالادست بیان کرده اند کاملا غیر کارشناسی جلوه می دهد.
محوری ترین سند برای رد ادعای استاندار لرستان این است که اولا همواره سیلاب های مخرب در مناطق کوماس،تل ،شوراب و ویسیان و چمشک و دادآباد و چولهول و افرینه رخ می دهند که در حوزه آبریز پایین دست معشوره اند و هیچ ارتباطی با سرشاخه معشوره که در منطقه دوآب به کشکان می ریزد ندارند.
دومآ اگر بناست به منظور تنظیم آب برای پایین دست در فصول پرتنش و کم آبی ها و خشکسالیها و همچنین کنترل سیلاب ها در فصول بارش سدی احداث شود که پیامدهای ناشی از احداث آن به حداقل ترین شکل ممکن برسد آن سد باید در منطقه چولهول زده شود که از موقعیت ها و شاخصه های ممتاز تری نسبت به سایر مناطق لرستان برخوردار بوده وطبق نظر کارشناسان و مطالعات انجام شده بهینه تر و کارشناسی تر و قابل دفاع تر است.
مهم ترین شاخصه ها برای توجیه احداث سد مخزنی چولهول که مطالعه آن از مصوبات سفردوم ریاست جمهور سابق به لرستان بوده و حتی مطالعات مرحله اول آن نیز در دولت محمود احمدی نژاد به پایان رسیده عبارتند از :
۱-شهرستان پلدختر با توجه به اینکه از شهرهای گرمسیری و تنش دار در حوزه منابع آب لرستان محسوب می شود برای مصرف آب شرب خود نیازمند ۵میلیون متر مکعب آب در سال و همچنین برای مصارف کشاورزی و تامین آـب برای پمپاژهای پایین دست به ۵۰میلیون متر مکعب آب نیازمند است که این میزان آب صرفآ از طریق ایجادسدی در حوزه کشکان پلدختر امکان پذیر بوده زیرا در صورت احداث سد مخزنی چولهول این سدبا ارتفاع ۹۰متری قابلیت ذخیره ۱۰۰میلیون متر مکعب آب را داراست .
۲-حجم ذخیره ۱۰۰میلیون متر مکعبی آب با ساخت سد چولهول علاوه بر اینکه سیلاب های مخرب بالادست کشکان در حوزه آبریز شهرستان پلدختر را کنترل می کند در فصول پرتنش و کم آبی، آبی را برای پایین دست تنظیم خواهد کرد که تنظیم آن هیچ پیامدی برای سایر مناطق را نداشته و اساسا در حوزه آبدهی چولهول که در خروجی آبشار افرینه به کشکان می ریزد محلی برای مصرف آب وجود ندارد و زمین های کشاورزی قابل توجهی هم ندارد امابا احداث آن علاوه بر تنظیم آب برای پایین دست،مشکل آب شرب شهرستان پلدختر و مناطق روستایی همجوار با چوهلول و پایین دست تر و تامین آب معدود اراضی کشاورزی در منطقه چولهول رفع خواهد شد.
۳- شهرستان پلدختر سالانه ۵۵میلیون متر مکعب آب برای مصارف آب شرب و کشاورزی و تامین آب پمپاژهای خود نیازمند است که با حجم ذخیره آب ۱۰۰میلیون متر مکعبی آب پشت سد چولهول علاوه بر رفع این نیاز در بخش گردشگری و تولید برق نیز به استان لرستان نیز کمک شایانی خواهد کرد.
۴- حجم آبدهی کنونی آب در منطقه چولهول ۱۱۴میلیون متر مکعب در سال است که دبی متوسط آبدهی نیز ۳/۶دهم متر مکعب بر ثانیه است لذا این شرایط ایجاد سدی با مشخصات فوق الذکر را کاملا توجیه می کند زیرا منطقه چولهول هم ساختار مناسب و قابل دفاعی برای ایجاد سد دارد و هم آبدهی کنونی محلی برای مصرف نداشته و یکدست به آبریز کشکان می ریزد و علاوه بر این ویژگی های منحصر به فرد علیرغم طغیان ها فصلی در فصول بارش ،جزو رودخانه های دائمی و پرآب محسوب می شود .
۵- بر اساس نتایج حاصله از پایان مطالعات مرحله اول طرح احداث سد مخزنی چولهول ،دبی آب چولهول کاملا مستعد سد سازی است و خسارت مخزن نیز ندارد و علاوه بر کنترل سیلاب های مخرب ،آب تنظیم شده برای پمپاژها در پایین دست فرستاده شده و با عنایت به اینکه هم اینک میزان فرسایش خاک حاصله از سیلاب های مخرب ۵۰میلیون متر مکعب است که به حوزه کرخه می ریزد اما این میزان با احداث سد به رقمی در حدود ۴میلیون متر مکعب خواهد رسید.
۶-لرستان ۴۵درصد از آب کل حوزه کرخه را تامین می کند و استفاده این استان از میزان بالای آب خروجی از حوزه آبریزش بسیار ناچیزبوده و معادل ۲۰درصد است لذا مستعدترین و بهینه ترین طرح که برای ایجاد سد با توجه به مطالعات انجام گرفته باید به مطالبه استان لرستان از وزارت نیرو در حوزه سد سازی تبدیل شود سد مخزنی چولهول است که از همه مکان های پیشنهادی به صرفه تر و توجیه کارشناسی تری داشته و بهتر است استاندار لرستان و تیم کاری او در حوزه منابع آب و مباحث عمرانی و تخصصی بر روی این طرح پیشنهادی متمرکز شوند که با ۱۰۰میلیارد تومان اعتبار در حوزه جنوب لرستان علاوه بر کاهش بلایای طبیعی و مدیریت بحران ، مکانیزم خوبی در جهت مدیریت منابع آب با احداث سد مخزنی چولهول وجود دارد.

عباس دارایی/ بلوطستان