مطلبی به قلم آقای فرود آزادبخت با عنوان : جوابیه‌ای به نماینده محترم شهرستان پل‌دختر، معشوره، چاشنی شادی و غم مردم کوهدشت” در بلوطستان منتشر شد . نویسنده محترم در این مطلب سعی کرده است تا با ارائه برخی ادله ها ایجاد معشوره را نه تنها برای اراضی کشاورزی کوهدشت و مردم این دیار منفعت و توسعه آفرین ارزیابی کند بلکه ایجاد سد معشوره را برای مناطق پایین دست از جمله پلدختر فاقد تبعات تفسیر نماید.

شکی نیست که یک نماینده مجلس به اعتبار اینکه وکیل مردم در خانه ملت است باید از حقوق مردم حوزه انتخابیه اش دفاع کند و لذا اظهارات سید حمید رضا کاظمی نماینده مردم پلدختر در مجلس شورای اسلامی از این منظر دفاع از حقوق موکلینش در حوزه انتخابیه پلدختر و معمولان تلقی شده و او نیز به سیاق نماینده سابق پلدختر مخالفتش با ایجاد سد معشوره و بیان دغدغه های مردم این شهرستان در راستای استیفای حقوق مردم است و لذا این اظهارات و مواضع نباید مترادف با جلوگیری از توسعه شهرستان همجوار تلقی شده و نوعی تقابل بین مردم دو حوزه پلدختر و کوهدشت شکل بگیرد .

برخی از حامیان ایجاد سد معشوره ،ساخت این سد را در راستای جلوگیری از کم آبی در پایین دست در مواقع خشکسالی و همچنین ممانعت از سیلاب های مخرب در پایین دست موثر ارزیابی می کنند و در حالی از احتمال خشکسالی ها در فصول گرما و سیل در فصول سرما ی پلدختر گویا نگران بوده و  حتی نسخه احداث سد در بالادست شهرستان را تجویزکرده اند که مبتدی ترین افراد مطلع از تپوگرافی شهرستان پلدختر قطعا می دانند که کشکان سر شاخه های مختلفی دارد که در ورود به مرزهای پلدختر رودخانه ایی خروشان در زمستان و نسبتا پرآب در تابستان تشکیل می دهند.

 سرشاخه هایی که از آب های سطحی و بارش های خروشان شوراب و کوماس و تل گرفته تا چمشک و میانکوه و چولهول و افرینه و شعبه ایی از کشکان در خرم آباد را شامل می شود و معشوره تنها یکی از سرشاخه های کشکان است که در منطقه ایی موسوم به “دوآب”به کشکان سرازیر می شود بنابراین آنچه کارشناسان برای توجیه احداث معشوره و جنبه های مثبت حاصل از این سد  برای پل دختر به منظور تنظیم آب در تابستان برای جبران کم آبی ها و کنترل سیلاب های  مخرب پاییز و زمستان در بالادست بیان کرده اند کاملا غیر کارشناسی جلوه می دهد.

محوری ترین سند برای رد ادعای کارشناسان که ایجاد سد را برای پایین دست مفید ارزیابی می کنند این است که اولا همواره سیلاب های مخرب در مناطق کوماس،تل ،شوراب و ویسیان و چمشک و دادآباد و چولهول و افرینه رخ می دهند که در حوزه آبریز پایین دست معشوره اند و هیچ ارتباطی با سرشاخه معشوره که در منطقه دوآب به کشکان می ریزد ندارند.

دومآ اگر بناست به منظور تنظیم آب برای پایین دست در فصول پرتنش و کم آبی ها و خشکسالیها و همچنین کنترل سیلاب ها در فصول بارش سدی احداث شود که پیامدهای ناشی از احداث آن به حداقل ترین شکل ممکن برسد آن سد باید در منطقه چولهول زده شود که از موقعیت ها و شاخصه های ممتاز تری نسبت به سایر مناطق لرستان برخوردار بوده وطبق نظر کارشناسان و مطالعات انجام شده بهینه تر و کارشناسی تر و قابل دفاع تر است.

سد معشوره درحالی به منظور آبی کردن ۳۶هزار هکتار از اراضی سرطرهان، کوهدشت و رومشکان احداث می شود که  با بهره برداری از این سد علاوه بر ایجاد ۱۲ هزار فرصت شغلی سالانه ۹۶ مگاوات برق نیز تولید خواهد شداین درحالی است که درپایین دست نیزاراضی کشاورزی شهرستان پلدختردرصورت ایجادسدمعشوره وکم شدن آب رودخانه کشکان به طورقطع بابحران کم آبی  درآینده مواجه ودرصورت این اتفاق علاوه برآسیب واردشدن به کشاورزی پلدخترباعنایت به اینکه بیش ازهفتاددرصدازمردم پلدختردر بخش کشاورزی اشتغال داشته ویکی از بیکارخیزترین مناطق استان لرستان است باچالش های عمیقی روبروخواهد نمود.

تصمیم گیری در خصوص موافقت باایجادسدمعشوره کوهدشت  پس از طی مراحل اولویت بندی طرح ها بر اساس نتایج نهایی طرح جامع آب و لحاظ نمودن معیارهای مهم اجتماعی، زیست محیطی فنی و اقتصادی می بایست صورت گیرد  بنابراین قرارگرفتن اراضی کشاورزی پلدختردرپایین دست وبی آبی احتمالی درصورت ایجاداین طرح به طورقطع علاوه برلطمه زدن به کشاورزی پلدختر،موجی ازنگرانیهاراازحیث اجتماعی وتشدیدبحران بیکاری ایجادخواهدکردودرامتدادهمین قضیه مسولین ارشداستان،مسئولین ذیربط درامورآب لرستان ووزارت نیروونماینده پلدختردرمجلس شورای اسلامی می بایست ضمن توجه به تبعات ناشی ازاجرایی شدن احتمالی معشوره برای مردم پلدختر،بررسیهای کارشناسی وعمیق درباب لطمات اجرای طرح،لحاظ کردن معیارهااجتماعی،زیست محیطی،فنی و..رابعمل آورده وعلاوه برتشریح تبعات احتمالی ویابی خطربودن اجرای طرح برای مردم پلدخترومعمولان به افکارعمومی شهرستان پلدختر و بویژه کشاورزان بی دفاع این منطقه پاسخگوباشند.

درحوزه کشاورزی شهرستان پلدختر تعدادتراکتورموجوددرشهرستان۱۵۰۰دستگاه بوده وخانواربهره برداربخش کشاورزی نیزبیش از۱۴هزارخانواراست ،پلدختر دارای ۵۴ هزار هکتار اراضی کشاورزی است که از این مقدار سیزده هزار هکتار آبی و ۳۸هزار هکتار به صورت دیم کشت می‌شوند ضمن این‌که ۳ هزارهکتار از اراضی پلدختر هم به توسعه باغات اختصاص یافته است.
این درحالی است که نسبت اراضی کشاورزی پلدختر به اراضی لرستان ۶ درصداست؛ ۱۳ درصد محصولات کشاورزی استان در این منطقه تولید می‌شود که این موضوع به علت شرایط مناسب آب وهوایی و قرار گرفتن در حاشیه رودخانه‌های پرآب و دائمی می‌باشد. قرار گرفتن شهرستان پلدختر در منطقه زاگرس جنوب غربی شرایط ویژه‌ای را به وجود آورده که به دلیل هم‌جواری جنوب با مناطق گرم استان خوزستان و شمال و غرب با کرانه‌های رودخانه کشکان و آب وهوای معتدل کوهستانی و وجود دشت‌های جایدر وبان بازه و در شرق با منطقه خنک و سردسیر میانکوه شرقی سبب یک نوع تنوع آب وهوایی شده به طوری که هر سه ناحیه آب وهوایی شهرستان بخشی از کشاورزی پلدختر را پوشش می‌دهند. در اراضی شمالی سبزیجات و کاهوی پلدختر به بازار عرضه می‌شود و یا زمانی که در شمال شهرستان فصل برداشت گندم آغاز می‌شود در جنوب خیار و گوجه کشاورزان ثمر می دهد.

درحالی که کنترل سیلاب و مدیریت سیلاب های رودخانه کشکان، اشتغال زایی، توسعه گردشگری و تامین آب مورد نیاز ۳۶ هزار هکتار از اراضی کشاورزی منطقه کوهدشت وطرهان از اهداف اصلی احدا سد بزرگ معشوره است چرادربرسیهای کارشناسی تبعات ایجادسدمعشوره ازجمله فاجعه زیست محیطی،بی آبی وخشک شدن رودخانه کشکان درمناطق دوره چگنی،ویسیان وپلدختر،درخطربودن حیاط آب زیان،نابودی باغهای انجیرمناطق زیوداروبن لارباتوجه به بحران کم آبی مادیان رودودههاناهنجاری اجتماعی وفرهنگی موردتوجه قرار نمی گیرد؟

اظهارات و نگرانی های نمایندگان پلدختر در مجالس هشتم ،نهم و دهم در خصوص معشوره بحث مخالفت با حیات مردم همجوار نیست بلکه بیان دغدغه هایی است که کاملا منطبق با کارشناسی بوده و این دغدغه ها مرتبط با زندگی و معیشت مردمی است که حیات شان استوار بر مقوله کشاورزی است.

موضوع مهم که همواره مورد غفلت مدیران استان و همپنین برخی کارشناسان قرار می گیرد این است که  شهرستان پلدختر با توجه به اینکه از شهرهای گرمسیری و تنش دار در حوزه منابع آب لرستان محسوب می شود برای مصرف آب شرب خود  نیازمند ۵میلیون متر مکعب آب در سال و همچنین برای مصارف کشاورزی و تامین آـب برای پمپاژهای پایین دست به ۵۰میلیون متر مکعب آب نیازمند است که این میزان آب با ایجاد سد معشوره تامین نمی شود و صرفآ از طریق ایجادسدی در حوزه کشکان پلدختر امکان پذیر بوده زیرا در صورت احداث سد مخزنی چولهول این سدبا ارتفاع ۹۰متری  قابلیت ذخیره ۱۰۰میلیون متر مکعب آب را داراست .

حجم ذخیره ۱۰۰میلیون متر مکعبی آب با ساخت سد چولهول علاوه بر اینکه سیلاب های مخرب بالادست کشکان در حوزه آبریز شهرستان پلدختر را کنترل می کند در فصول پرتنش و کم آبی، آبی را برای پایین دست تنظیم خواهد کرد که تنظیم آن هیچ پیامدی برای سایر مناطق را نداشته و اساسا در حوزه آبدهی چولهول که در خروجی آبشار افرینه به کشکان می ریزد محلی برای مصرف آب وجود ندارد و زمین های کشاورزی قابل توجهی هم ندارد امابا احداث آن علاوه بر تنظیم آب برای پایین دست،مشکل آب شرب شهرستان پلدختر و مناطق روستایی همجوار با چوهلول و پایین دست تر و تامین آب معدود  اراضی کشاورزی در منطقه چولهول رفع خواهد شد.

در سال‌های اخیر و براساس قانون، مطالعات محیط‌زیستی، در مرحله امکان‌سنجی، به مطالعات ضروری برای توجیه اجرای سدها افزوده شده است. این مطالعات در قالب مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی احداث سدها صورت پذیرفته و ساخت سدها را از دیدگاه محیط‌زیستی و مسائل اجتماعی- فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهد. بر این اساس با توجه به اینکه عمده اراضی کشاورزی پلدختر اراضی آبرفتی بوده و این اراضی از آبخوان ها ارتزاق می کنند با ابجاد سد معشوره و پایین رفتن حجم آب در پایین دست به طور قطع این اراضی به شوره زار تبدیل و تبعات و پیامدهای غیر قابل جبرانی بر محیط زیست و کشاورزی پلدختر بر جای خواهد گذشت همچنان که هم اینک بخش هایی از اراضی کشاورزی جنوب پلدختر در منطقه رنگین بان همجوار با ماژین دره شهر به دلیل ایجاد سد سیمره با این مشکل مواجه و به شوره زار تبدیل شده اند.

برای ساخت یک سد  مطالعه های دقیق منطقه ای، اقلیمی و زمین شناسی نیاز است؛ مطالعه و محاسبه هایی که در صورت وقوع کوچک ترین اشتباه، بدون شک به یک فاجعه اقتصادی و محیط زیستی عظیم منجر خواهد شد. نمود بارز فاجعه هایی از این دست را مدتی است که در سد “گتوند” به عنوان کارخانه شورابه سازی حیات کارون و تهدید خوزستان و همچنین تبعات” سد سیمره” برای ارضای پایین دست در جنوب پلدخترلرستان را  شاهدیم.

عباس دارایی/ سردبیرپایگاه بلوطستان