عباس دارایی/ کشکان خشک شد !! این تراژدی غم  انگیز برای دومین بار طی هفت سال اخیر در حالی رقم می خورد که بحرانی وسیع هم در حوزه کشاورزی و هم در حوزه مرتبط با زیست محیطی دامن گیر شهرستان پلدختری شده است که بیش از هفتاد درصد معیشت آن بر مبنای کشاورزی و دامداری است .

پیش از این نیز تابستان ۹۴ کشکان از رمق افتاد و خشک شد ، آن سال را البته برخی به این تعبیر کردند که “آب کشکان را فروخته اند و سدی در بالادست ساخته شده است !! ” ، هر چند نه آبی در کار بود نه سدی در دست ساخت بود و صرفا همین سناریویی که امسال شهرستان پلدختر و جنوب لرستان را درگیر بحرانی عظیم بنام خشکسالی و بی آبی کرده است در همان سال نیز رخ داد .

در مجموع می توان گفت تغییر اقلیم ، بارش های کم ، خشکسالی ، صدور مجوزهای متعدد برداشت آب بدون تناسب با حجم دبی رودخانه ، سیستم های سنتی غرق آبی در باغات بالادست ، حجم وسیع کشت محصولات آبدوست در  مناطق بالادست ، توسعه باغات و عدم استفاده از سیستم آبیاری هوشمند و قطره ای و از همه مهم تر نبود سد در بالادست که بتواند در زمستان سیلاب ها را مهار و در تابستان آب مورد نیاز کشاورزی را تامین کند ، از دلایلی بوده است که منجر به خشک شدن رودخانه دائمی کشکان در خروجی اش یعنی پلدختر شده است .

در بالادست ایجاد سد معشوره یک مطالبه جدی است و ظاهرا قرار است این بار بحث ساخت این سد در دولت سید ابراهیم رئیسی جدی پیش برود ، گرچه مافیای پنهان آب در نهادهای تصمیم گیر عملا اجازه برداشت آب مورد نیاز برای سد سازی و همچنین حق آبه این استان را نمی دهد اما این امید می رود جدی تر از ادوار قبل استفاده بهینه از منابع آب لرستان و روان آب هایش در دستور کار قرار گیرد .

نکته مهم در این میان برای شهرستان پلدختر آبی است که تحت عنوان رود چولهول در پایین دست معمولان در منطقه ای بنام افرینه از توابع شهرستان پلدختر حجم وسیعی از باغات این منطقه را مشروب می کند و  در زمستان آبی مخرب با فرسایش بالای خاک است و در تابستان به دلیل حجم بالای اراضی تحت پوشش و باغات وسیع ، کم آب بوده و این آب دائمی نیز به دلیل کم آبی ها در تلاقی با کشکان خشک و بی رمق شده است .

چولهول  از حوزه های آبریز رودخانه کشکان است که با متوسط آبدهی ۱۱۴میلیون متر مکعب در سال  یکی از مناطق مستعد لرستان برای احداث سد مخزنی محسوب می شود.

این حوزه آبریز در شهرستان پلدختر واقع شده و به سبب ویژگی های منحصر به فرد از حیث توپوگرافی منطقه و شاخص های سد سازی، از قابلیت های فراوانی در قیاس با سایر مناطق درون استانی برخوردار بوده و به همین دلیل مصوبه ای در جریان سفر دوم دولت احمدی نژاد به لرستان به مطالعه اجرایی شدن سد مخزنی چولهول اختصاص یافت.

کنترل سیلاب های فصلی و جلوگیری از فرسایش بی رویه خاک،تنظیم آب سد به منظور تامین آب در مواقع بحرانی نظیر خشکسالی و تنش های آبی و تامین آب شرب و کشاورزی این شهرستان از اهداف دولت وقت برای مطالعه و اجرایی شدن سد مخزنی در منطقه چولهول بوده است.

در حالی مطالعات این سد به پایان رسیده که نتایج حاصل از آن کاملا ایجاد سد در منطقه چولهول را از هر حیث قابل دفاع ارزیابی کرده است ،: لرستان ۴۵درصد آب کل حوزه کرخه را تامین می کند اما سهم خودش از این منابع خدادادی در حال حاضر فقط ۲۰درصد است که این آمار پایین نشان دهنده عدم فعالیت های اساسی در حوزه سد سازی این استان تلقی می شود.

با توجه به توسعه باعات در این منطقه و همچنین زیویدار و بن لار و جلگه و پایین دست  به منظور تنظیم آب برای پایین دست در فصول پرتنش و کم آبی ها و خشکسالیها و همچنین کنترل سیلاب ها در فصول بارش ، چولهول یک طرح قابل توجیه است زیرا پل دختر برای مصرف آب شرب خود ۵میلیون متر مکعب آب در سال و همچنین برای مصارف کشاورزی و تامین آـب برای پمپاژهای پایین دست ۵۰میلیون متر مکعب آب نیازمند است و  در صورت احداث سد مخزنی چولهول این سدبا ارتفاع ۹۰متری  قابلیت ذخیره ۱۰۰میلیون متر مکعب آب را داراست ، همچنین میزان فرسایش خاک حاصله از سیلاب های مخرب ۵۰میلیون متر مکعب است که به حوزه کرخه می ریزد با احداث سد چولهول این میزان به رقمی در حدود ۴میلیون متر مکعب خواهد رسید.

در کنار این مطالبه جدی ، استفاده از آب بلا استفاده زال برای مناطق میانکوه و پایین دست یک ضرورت است که در صورت سرمایه گذاری و پیگیری های لازم از سوی مسئولین شهرستان و استان می توان از بروز چنین خساراتی چه در فصول پربارش و چه در فصل های خشکسالی از این ظرفیت ها بهره برد.