به نام خدای مهربان

پیش گفتار

لرستان سرزمینی زلزله‌خیز است که هر آن ممکن است این رخداد طبیعی، تمام معادلات مرتبط با معیارها و کنش های توسعه حال و آینده استان را تحت الشعاع قرار دهد!
به گواه تاریخ در سال ۱۲۸۸ درمنطقه سیلاخور زمین لرزه ای به بزرگی ۷٫۴ ریشتر به وقوع پیوست که ۸۰۰۰ کشته و ۶۴ روستا تخریب شد.در فروردین سال ۸۵ چندین زمین لرزه که بزرگترین آن ۶ ریشتر بود شهرستان دورود را لرزاند.این زمین لرزه ۶ ریشتری ۸۴ کشته و ۲۶۴مجروح برجای گذاشت و موجب تخریب ۳۰ تا ۱۰۰ درصدی حدود ۳۳۰ روستا از اطراف دورود، بروجرد، خرم‌آباد و الشتر گردید.
زمین لرزه ای با شدت ۴٫۹ریشتر درسال ۱۳۸۹ در شهرستان دورود رخ داد و بر اثر آن تعدادی واحد مسکونی در دورود تاحدودی تخریب شدند و بیش از ۱۰۰ تن زخمی برجای گذاشت. در سال جاری نیز لرستان به گواه مرکز زلزله نگاری، چند ده بار لرزیده است که البته بدلیل نزدیکی زمان وقوع آنها و قدرت بالای آن تامل برانگیز است. بدین مفهوم که بر خلاف نظر برخی که باور لرزه های خفیف باعث خروج گازهای مازاد شده و از وقوع زمین لرزه های بزرگتر جلوگیری می کند باید گفت فاصله زمانی اندک این لرزه های خفیف، تامل برانگیز است و نشان از حجم انباشت گسترده ی گازها و در نتیجه نیرو در اطراف گسل سیلاخور دارد.
با این وضعیت دو راه وجود دارد:
اول دست روی دست گذاردن و به امید واهی نیامدن زلزله، گذران کردن.
دوم: تفکر ، اندیشه ،برنامه ریزی و پدافند غیرعامل و منسجم!
با کمال تاسف باید گفت برآیند کارکرد همه ی ما، در سال های اخیر برای حول محور زلزله به راه اول بیشترنزدیک است!! به نظر می رسد در حوزه ی عمرانی که معمولن زیانبارترین و زیان کار ترین حوزه هنگام زلزله است، هیچ اندیشه ای به طور مستند و منسجم وجود ندارد.
قصه ی ما در برابر زلزله های اخیر، مانند قصه ی چوپانیست که بعد از رفتن گرگ درنده ای، دوباره پای درختی و کنار گله اش به نی زدن می پردازد!!
می خواهیم بدانیم:
چرا و چگونه است که دیدگاه “لرستان ایمندر برابر زلزله” تا این اندازه مهجور و دور از دسترس شده است؟!
در حوزه ی ساخت و سازهای شهری که بیشترین آسیب را هنگام زلزله به جان و مال مردم وارد می دارد اعضای” تالارمجازی اندیشه ی لرستان” دیدگاه های خود را طرح نمودند امیدواریم جمع بندی این دیدگاه ها و انتشار آن در رسانه ها و نشریات بتواند تلنگری برای هوشیاری بیشتر مسیولین مربوطه به حساب آید :
۱ مالکین محترم در ساخت سازه های بتنی یا فلزی خودشان را به آزمایشگاه هایی می سپارند تا شیت آزمایشگاهی صوری جهت بایگانی در سوابق ساختمان تحویل آن ها بدهند!!
۲ شهروندان برای اقدامات لازم هنگام وقوع زلزله نیاز به آموزش دارند که این کار صورت نمی گیرد!
۳ قدرت تخریب زلزله با وزن سازه، نسبت مستقیم دارد! ولی در حال حاضر مثلن به علت رعایت نکردن درز انقطاع در ساختمان ها وبه هم پیوستگی غلط بناها در صورت وقوع زلزله به طور متوالی شاهد خسارت زیادی خواهیم بود!
۴باکمال تاسف بسیاری از ایرادات زیربنایی ساختمان های لرستان خصوصن در اسکلت های بتنی تا زمان وقوع زلزله در زیرروبناهای زیبا، ظواهر نورپردازی شده و سنگ های نمای چشم نواز پنهان و مدفون می شوند!
۵به جرات می توات گفت بیشتر ساختمان های موجود -حتی نو ساز-مانند یک بمب ساعتی هستند که روی ساعت زلزله تنظیم شده اند!
۶ کارباید به کاردان سپرده شود بعد از زلزله اخیر در یکی از شهرهای کشور حضور یافتیم با کمال تاسف دیدیم مسوول مستقیم پیگیری امور ساخت و سازهای پس از زلزله، فردی بود با تحصیلات حسابداری! بعد از دوساعت فهمیدیم هرچه گفتیم برای خودمان بوده است! آیین نامه های طراحی و محاسبات مهندسین طراح، مشکلی ندارند ولی متاسفانه به علت نبودن مجریان ذیصلاح و نظارت نداشتن دقیق مهندسین ناظر، اکثر سازه ها مشکل دارند!حلقه مفقوده کیفیت بناها نظارت است نه محاسبه!!به هنگام محاسبه بیشتر ضعف های طراحی با درصدی بالاتر برطرف می شود اما هنگام اجرا، همین محاسبات، به دلیل استفاده نکردن از نیروی آموزش دیده و نیز حضور نداشتن ناظرین کارآمد و از همه بدتر وجود برخی ناظرین کارنابلد، دچار ضعف های اساسی می شود.
۷متاسفانه در سازه های فلزی نیز مشکلات داریم اغلب ساختمان های فلزی استان زیر شان خالیست!! چون درک صحیحی از چگونگی مصرف ”گروت منبسط شونده”وجود ندارد!! هنوز به طورسنتی آرماتور بندی، بولت ها نصب، صفحه ستون ها مستقر و بتن ریزی فونداسیون- آن هم با بتنی بیمار و پر از ترک- انجام می شود! این بتن بعضن تا زیر بیس پلیت رفته و با کمال تاسف فضای۳تا۶ سانتی زیر بیس را باهمین بتن پر می کنند!! یا تاسف بارتر این که مانند عصرحجر زیر بیس را با مخلوط ماسه و سیمان پر می کنند!
بتن ذاتن ۶درصد جمع شدگی دارد و این جمع شدگی در صورتی که با مواد منبسط شونده کنترل نشود باعث وجود گپ زیر بیس می شود که در زلزله خطرناک است!!ترک های بسبار در بتن فونداسیون ها نیز در لرزه های خفیف طول و عمق یافته و سازه را در زلزله های بزرگتر ناپایا می نمایند.
مشکل دیگر در سازه های فلزی بحث جوش است!بازرسی جوش۳۸۳۴ اجباری شده!
 اداره استاندارد چرا پیگیر نیست؟
 نظام مهندسی چرا برای اجبار نیروهایش به طی نمودن دوره های ضمن کار، همت نمی کند؟
 چرا برای تکمیل دانش فنی ناظران و مهندسان در زمینه جوش و بتن کاری نمی کند؟
 یک مهندس عمران مگر بجز درس مختصر تکنولوژی بتن، درس دیگری در دوران تحصیلش داشته است؟ با آن مطالب نمی توان و نباید کسی جسارت نظارت بر اسکلت بتنی را درخود داشته باشد چون تجربه لازم است!
۸درکشور فرانسه طی تحقیقاتی، جرم شناسان فهمیدند که ساختمان های بالای ۶ طبقه جرم زا هستند و به علت بلند مرتبه سازی و تراکم جمعیت، ارتکاب جرم دارای فراوانی بالایی می باشد و علت آن هم گمنامی و عدم نظارت می باشد. سعی کردند در ساخت وسازها این موضوع را مد نظر قرار دهند. اما در کشور ما با این که در مورد ساخت وساز و نظارت، قوانین لازم و خوبی وجود دارد ولی متاسفانه شهرداری ها و سازمان نظام مهندسی بر ساخت وسازها نظارت ندارند و بر تخلفات مهندسین در این مورد چشم پوشی می شود واز طرفی در شهرداری هم هر تخلفی را می شود با پرداخت جریمه درست کرد. اگر این دو نقیصه درست شود در مقابل زلزله هم می شود ایستاد.
۹در بیشتر سازه ها ، چون سوراخ بیس به بولت به جهت عدم درست قرارگیری یا تکان خوردن بولت در حین بتن ریزی نمی خورد، با هوابرش سوراخ ها را بی دقت بزرگ می کنند و فاجعه می شود خود گروت هم برحسب فضای خالی زیر بیس پلت براساس دانه بندی به انواع مختلفی تقسیم می شود.
۱۰متاسفانه هنوز بتن آماده بدون کیفیت و آزمایش تولید درساختمان های مسکونی استفاده می شود! بتن آماده ها درشهرهای استان تحت نظارت صنف نیستند!! قیمت بتن آماده و محدوده ی فعالیت هر یک کنترل نمی شود! گاهن ۳۵ کیلومتر محل بچینگ با محل مصرف بتن فاصله دارد!!صرفن به دلیل ارزانتر بودن بتن، پیمانکار او را انتخاب کرده!!ما نمی دانیم کیفیت بتن طی این۳۵ کیلومتر چگونه،کجا و چه وقت و بر مبنای کدام استاندارد!کنترل می شود؟!
بتنی که در آن از کوچکترین افزودنی استفاده نشده است و صرفن با آب و میکس زیاد جلوی گیرش سیمانش گرفته میشود! افسوس این مخلوط بیمار خاکستری رنگ، به هیچ وجه بتن نیست!قاتلی است بالقوه که منتظر گرفتن جان ساکنین آن ساختمان به هنگام زلزله است!!!!
۱۱کارخانه های بتن آماده اغلب آزمایشگاه ندارند! انتقال بتن ایراد دارد!استقرار توسط مجریان ذی صلاح نیست !عمل آوری در هوای گرم و سرد استان در عمل از نظر متولیان صنعت ساختمان بی معناست!
۱۲بحث بتن یکی از چند عامل تشدید زلزله هستند، بحث اجرای صحیح، متریال مناسب، ژیو تکنیک منطقه و طراحی های متناسب با جغرافیای منطقه همه مهم و اساسی هستند!
۱۳خوشبختانه با طرح پیشنهاد کمیته فنی بتن در شورای فنی لرستان، بحث ساماندهی مراکز تولید بتن در حال پبگیری است، ولی تغییرات محسوسی در سطح استان دیده نمی شود. تشکیل کمیته فنی کنترل ساخت سازه های بتنی با دوام و مقاوم می تواند از عوامل بازدارنده ی خسارات زلزله باشد.
۱۴متاسفانه درساختمان ۶ طبقه دیده شده است که در بتن یکی از سقف ها فقط۱۰۰کیلو سیمان زده است و بدون ترمیم یا تخریب آن، اکنون درحال اجرای نمای کامپوزیت است!!
۱۵پیمانکاران و تلاش آن ها برای کاهش سیمان مصرفی در این زمینه موثرند.نظارت بر چگونگی ارایه پایان کار در شهرداری ها هم خود عامل مهمی در بازدارندگی از خسارات زلزله است.
۱۶سیمای لرستان به هیچ عنوان وظیفه خودش را در ارتباط با ایمنی سازی دربرابر زلزله به درستی انجام نداده است و به طور کلی می توان گفت سیمای لرستان برای آگاه کردن جامعه از زلزله، کارکرد مناسبی نداشته است! متاسفانه تا کنون هیچ گونه برنامه ای از سوی رسانه ی ملی درلرستان برای رفتار، هنگام وقوع زلزله ندیده دایم! بسیاری از خسارت های جانی در نوع واکنش انسان ها به وقوع می پیوندد.
۱۷در زلزله ایلام که پلدختر را هم گرفت! مردم پلدختر ازترس جان، دم در و داخل کوچه ها جمع شده بودند و برای آسایش بیشتر خودشان ورودی کوچه ها را مسدود می کردند. اگر زلزله بزرگ رخ می داد و تخریبی صورت می گرفت کار امداد رسانان باسرعت بسیار پایینی انجام می شد! این یعنی در این استان زلزله خیز، روی آموزش مردم کار نشده است و یا در بحبوحه ی همین پس لرزه ها درلرستان که چندروز هم ادامه داشت مشاهده شده بود دانش آموز سال اول متوسطه رفته بود زیر یک آینه، تمام قد خوابیده بود!! این یعنی دستگاه آموزش و پرورش به وظیفه ی خود عمل نکرده است!! این طفلک آن قدر آموزش ندیده بود که نمی دانست زیر آینه نباید خوابید این یک فاجعه تمام عیاراست!
۱۸میزان آمادگی سیستم بهداشت ودرمان درمقابله وآمادگی با زلزله های احتمالی مشخص نیست. بیمارستان اصلی مرتبط با سوانح خرم آباد(بیمارستان شهدای عشایر) درصورت مواجهه با زلزله نسبتا شدید، جزء اولین اماکن تخریبی خواهد بود. دپوی دارو وملزومات پزشکی در استان نیاز به تکمیل دارد و بسیاری از درمانگاه ها ومراکز بهداشتی درمانی شهری وروستایی مقاوم سازی نشده اند و به آموزش های عمومی در حوزه درمان در حوادث توسط رسانه ی ملی در استان به اندازه کافی وقت داده نمی شود .
۱۹محیط طبیعی شهر خرم اباد به شکلی هست که متاسفانه بین کوه و رودخانه قرار گرفته و بایستی مکان های امن در فضایی باشد که در زمان بحرریبی خواهد بود. دپوی دارو وملزومات پزشکی در استان نداریم! درمانگاه ها ومراکز بهداشتی درمانی شهری وروستایی مقاوم سازی نشده اند.

چند پیشنهاد به استاندار محترم لرستان جناب آقای مهندس هوشنگ بازوند!

۱٫ همان گونه که با حمایت خود، باعث شدند طرح مکتوب مهندس علیرضا مقسمی (تنها عضو ایرانی ICRIفرزند لرستان)برای تشکیل ”کمیته فنی کنترل ساخت سازه های بتنی بادوام مقاوم” در شورای فنی مصوب شود خواهشمند است دستور فرمایید درنحوه ی اجرا و پیاده سازی آن واکاوی بیشتری به عمل آید تا در پس تبلیغات صورت گرفته به هدف مد نظر برسیم! کاش دست کم پیشنهادهای طراح برای اجرای مفاد آن شنیده شود.
۲٫دستور اکید فرمایید تا برفرآیند آموزش صحیح فنی، درهر زمینه ای که مرتبط با جان و مال مردم است معاونت سیاسی- امنیتی و اجتماعی یا نماینده ایشان نظارت کنند با کمال تاسف آموزش غلط، زیانبارتر از آموزش ندیدن فعالان صنعت ساختمان است!!
۳٫لرستان زلزله خیز است فردا بسیار دیر است دست هایی که برای یاری آمده اند محتاج پول نیستند.فقط حرمت و احترام و ذره ای همدلی مسوولین می خواهند.مسوولین بدانند قطعن جایگاه ایشان با استفاده از مشاورین توانمند و آگاه در زمینه های مختلف ،محکمتر و در دل مردم بزرگتر خواهند بود
۴٫ در ساخت و سازشهرهای استان، فاجعه هایی در حال رخدادن است شهرداران و اعضای شوراهای شهر و متولیان نظارت و کنترل ساخت و سازهای شهر، بعضن دانش یا توان کنترل صحیح در ارایه پایان کار ساختمانی ندارند این کمیته در بحث نظارتی می تواند بازویی برای شما و معاونت عمرانی در جلوگیری از تخلفات فنی باشد.
۵٫دستور فرمایید اداره کل استاندارد بر نظارت خود بر کارخانه های تولید شن و ماسه.، سیمان، .اسفالت، .بتن آماده.، سخت گیری بیشتری به عمل آورد و با علم و آگاهی بیشتر و بدون اغماض نظارت کند! زیرا با جان مردم مرتبط است.
۶٫زلزله یک نیروی غیر قابل پیش بینی طبیعی می باشد ولی توانایی های مهندسین ما قابل پیش بینی و مدیریت است. می شود با کنترل ساخت و ساز با هماهنگی نهادهایی چون دادستان ، معاونت عمرانی استانداری، شهرداری ، نظام مهندسی و کانون وکلا و دانشگاه ها ، راه را بر خطای احتمالی بست و با متخلف هم برخورد قاطع نمود!
۷ موضوع “مجریان ذی صلاح” که در زمان مهندس “کیانپور” -معاون محترم عمرانی سابق استانداری- بحث شد پیگیری شود درد ما از کارگر بی سواد نیست!گرفتاری ما ازمشاورن و پیمانکاران آموزش ندیده یا بد آموزش دیده است! از کارفرمای بی خبر است!
۸تجربه های موفق ما درگذشته لزومن بر صحیح بودن کارکرد فعلی ما صحه نمی گذارد! مدیران بهتراست چشم هایشان را بشویند!
در بحث رفتار با بتن باید گفت در پلدختر با دمای۴۶درجه و ازنا با زمستان۲۳- تلورانس دمایی بالا نیازمند اموزش پیمان کاران داخلی استان برای درک تفاوت های اجرایی الزامیست
۹آمادگی در برابر زلزله در لرستان، نیازمند آمادگی کلی ستاد مدیریت بحران دارد بهتر است ستادی به نام” پیشگیری از بحران” تاسیس شود.ما با پیشگیری از بحران می توانیم جان مردممان را نجات دهیم نه با «مدیریت بحران!»

باسپاس و تشکر از اعضای” تالار مجازی اندیشه ی لرستان” به ویژه دوستانی که در این مبحث مشارکت نمودند: مقسمی، برادران ملکی،قاسمی، مصطفوی، اکبریان، آزادبخت، خورشیدی، ناصری، رامین، طاهرپور، ایرانی، کامران، بیرانوند، گودرزی، داوودی، شاهرخی،خرمی و رشیدی

تنظیم: مهندس علیرضا مقسمی و علی گودرزیان
۲۹ آذرماه نود وسه